Fishing nima va u tufayli pulingizni qanday qilib yo'qotmaslik mumkin

Pulingizdan foydalanishni orzu qiladigan Internet firibgarlarining keng tarqalgan hiyla-nayranglari haqida gaplashamiz

Bekzod ko'pincha marketpleyslarda va onlayn-do'konlarda xaridlar qiladi. Bir kuni unga elektron pochta orqali ulardan birining logotipi tushirilgan xat kelib, yangilangan bonus dasturining ishtirokchisi bo'lish uchun hisobni va o'zi haqidagi ma'lumotlarni tasdiqlashni so'radi. U "Aziz xaridor! Sizni tabriklaymiz va birinchi bo'lib aynan sizga bonus dasturimizga kirish huquqini beramiz. Shoshiling!" kabi so'zlardan boshlangan. Bekzod xatda ko'rsatilgan havola orqali o'tdi, shaxsiy kabinetiga kirdi va kerak bo'lganidek o'z ma'lumotlari va bank kartasi ma'lumotlarini kiritdi. Shundan so'ng, undan bank ma'lumotlarini tasdiqlash uchun 10 so'mlik "sinov to'lovini" amalga oshirishni so'rashdi. Xabar ostida "mablag'lar muzlatiladi va ma'lumotlar tasdiqlangandan so'ng ular hisob raqamiga qaytariladi" degan yozuv bor edi, shuning uchun Bekzod umuman tashvishlanmadi. To'lovni tasdiqlash uchun u kartaning orqa tomonidagi uchta raqamli kodni kiritdi. Va darhol unga bankdan uning hisobidan 1 million so'm hisobdan chiqarilganligi to'g'risida xabar keldi. Nima bo'lganini va qanday qilib Bekzodning holatiga tushmaslik mumkinligini tushuntiramiz.

Fishing nima?

Bekzod fishing qurboni bo'ldi (inglizcha "fishing" – "baliq ovlash", "baliq ovi" so'zidan). Bu foydalanuvchilarning maxfiy ma'lumotlarini olish uchun ishlatiladigan internetdagi firibgarlikning bir turi.

Fishing sxemasi qanday ishlaydi

Jinoyatchilar fishing saytlarini yaratadilar – mashhur marketpleyslar va boshqa platformalarning klonlari, ularning nomlari odatda ommani og'zida bo'ladi va ko'pchilik tomonidan qo'llaniladi. Yoki ularning nomidan xatlar va xabarlar yuboriladi. Yoki ular butunlay yangi mahsulotni o'ylab topishadi va xatda xabar berishadi, masalan, ishtirok etishingiz mumkin bo'lgan katta sovrinli yutuqli lotereya haqida. Buning uchun havola orqali o'tish kerak bo'ladi. Ammo lotereya sayti o'rniga, u fishing saytiga olib boradi.

Tajribali "baliqchilar" sifatida firibgarlar turli xil hiyla-nayranglardan "o'lja" sifatida foydalanadilar. Masalan, ular Bekzod bilan bo'lgani kabi bonuslarni yoki yopiq savdoga erta kirishni va'da qiladilar yoki odam lotereyada katta sovrinni qo'lga kiritganligi yoki millioninchi mijoz sovg'a olganligi to'g'risida xat yuboradilar — faqat pul o'tkaziladigan karta ma'lumotlarini ko'rsatish kerak bo'ladi. Yoki tahdid qilishlari ham mumkin.

Shunday qilib, Bekzodning rafiqasi keyinchalik unga ishdagi hamkasbi aks holda shaxsiy kabinetini bloklanishini va xaridlar qila olmasligini va ola olmasligini aytib ma'lumotni zudlik bilan tasdiqlashni talab qilgan onlayn-do'kondan xat olganidan keyin bank kartasida katta miqdordagi pulni yo'qotganligini aytdi. U yaqinda yetkazib berishni rasmiylashtirganligi sababli, u hayajonlanib, barcha ma'lumotlarni tasdiqlashga shoshildi. Bekzod bilan bo'lgani kabi, ushbu sxema ishlatilgan. Ma'lumotlar tasdiqlangandan so'ng, hisobidan bir necha marta pul yechilgandan keyin, u tezda kartani bloklab qo'ydi va IIBga murojaat qildi. U yerda unga fishingga duch kelganini tushuntirishdi va xat aslida do'kondan emas, balki firibgarlardan kelganini aytishdi. U o'z holatini yozib, aytib berganidan keyin do'konni qo'llab-quvvatlash xizmatida unga xuddi shu narsa haqida aytilgan.

Firibgarlar fishing orqali qanday ma'lumotlarni o'g'irlashga urinishlari mumkin

Kiberjinoyatchilar, birinchi navbatda, boshqa odamlarning pullaridan foydalanish huquqini beradigan ma'lumotlarga qiziqishadi. Bular quyidagilar bo'lishi mumkin:

• pasport ma'lumotlari, telefon raqami kabi shaxsiy ma'lumotlar;
• parollar va loginlar - elektron pochtadan, Internet-provayderlar saytlaridagi shaxsiy kabinetlardan, onlayn-do'konlardan va marketpleyslardan, banklardan, turli rasmiy muassasalardan va boshqa platformalardan;
• bank hisobi yoki karta ma'lumotlari

Jinoyatchilar maxfiy ma'lumotlar va bank ma'lumotlaridan foydalanishlari uchun ularni kiritish shart emas. Fishing saytida ushbu saytga kirishda kompyuter yoki gadjetga yuqtiradigan va firibgarlar uchun ma'lumotlarni o'g'irlaydigan virus bo'lishi mumkin. Bu, masalan, odam turli xil parollarni kiritganda sodir bo'ladi

Fishingga qayerda duch kelishingiz mumkin

Ko'pincha fishing elektron pochta xabarlari pochta orqali keladi. Ammo shunga o'xshash zararli xabarlarni ijtimoiy tarmoqlarda, messenjerlarda, SMS orqali yuborish mumkin. Ularning qanday ko'rinishini va ularni marketpleyslar, do'konlar va boshqa tashkilotlarning haqiqiy xabarlaridan qanday belgilar bilan ajratish mumkinligini batafsil aytib beramiz.

Fishing xatini qanday aniqlash mumkin

Internet firibgarlari odamlarning ishonuvchanligi va e'tiborsizligiga ishonishadi. Agar diqqat bilan qarasangiz, fishing xatlarida bir qator xarakterli belgilari mavjud.

• Elektron pochta manzili mos kelmaydi. Xat yuborilgan pochta qutisining "nomi" sifatida tanish nom ko'rsatilgan bo'lsa ham, uni yana diqqat bilan o'qib chiqish kerak: ehtimol unda qo'shimcha harflar, raqamlar, belgilar bordir.
• Shuni ham yodda tutish kerakki, haqiqiy xatlar har doim bepul serverlardan emas, balki tashkilotlarning rasmiy pochta qutilaridan yuboriladi gmail.com yoki hotmail.com, bu yerda har kim har qanday nom ostida qutini ro'yxatdan o'tkazishi mumkin. Masalan, Uzum Market'dan kelgan xatlar uning domenidan keladi (sayt joylashgan joy, uning nomi va manzili bir vaqtning o'zida) - @uzum.com
• Fishing xatlarida qo‘pol imlo, tinish belgisi xatolari bo'lishi mumkin. Jumlalar juda g'alati tarzda tuzilishi mumkin, go'yo ular robot tomonidan tuzilgan yoki mashina tarjimasi ishlatilgandek.
• Xatdagi g'alati, shubhali, notanish havolalar. Agar sichqoncha kursorini bosmasdan ularning ustiga yo‘naltirsangiz, ular shubhali saytga, ko'pincha tushunarsiz nomga olib borishini ko'rishingiz mumkin. Ayniqsa, ixtirochi firibgarlar elektron pochta kabi haqiqiy harf, raqam yoki belgi bilan farq qilishi mumkin bo'lgan klon saytining manzilini ko'rsatishi mumkin.
• Yuboruvchining shoshqaloqligi va tahdidlari, jarayonni zudlik bilan bajarish talablari. Yoki shubhali saxiy bonuslar, sovg'alar va'dasi.

Xat yoki pochta jo'natmalarining haqiqiyligini qanday tekshirish mumkin

Eng muhimi — shoshilmang. Firibgarlar sizni shoshqaloqlik bilan harakat qilishingizga, hushyor bo'lmasligingizga va hamma narsani ikki marta tekshirmasligingizga ishonishadi.

• Xat yoki pochta jo'natmasi kelgan marketpleys yoki boshqa tashkilotning qo'llab-quvvatlash xizmatiga murojaat qiling. Kontaktlarni saytning asosiy sahifasida, "Kontaktlar", "Biz bilan bog'lanish", "Mijozlarning murojaatlari uchun" yoki shunga o'xshash bo'limlarda topishingiz mumkin.
• Agar saytga kirgan bo'lsangiz, uning dizayniga e'tibor bering. Masalan, Bekzod bosh sahifa va shaxsiy kabinet dizayni o'zgarganligini ta'kidladi. Ko'pincha fishing saytlari shoshqaloqlik bilan ishlaydi, ularda faol bo'lmagan havolalar va bo'limlar mavjud.
• Shuningdek, brauzerda xavfsizlik sertifikatlari mavjudligini tekshirishingiz kerak (kompyuter ekranining yuqori qismida sayt manzili ko'rsatilgan satr). Ayniqsa, agar xarid qilsangiz, shaxsiy yoki bank kartasi ma'lumotlarini kiritayotgan bo'lsangiz. Sayt manzilidan oldin "http" emas, balki "https" yozilishi va yopiq qulf belgisi ko'rsatilishi kerak. Bu ulanish himoyalanganligini va saytga kirishda ma'lumotlar avtomatik ravishda shifrlanishini anglatadi, shunda hech kim ularni ushlab qolmaydi.
• Qabul qilingan xat yoki pochta jo'natmasidagi ma'lumotlarni marketpleys yoki siz nomidan xat olgan boshqa platformaning rasmiy saytidagi rasmiy ma'lumotlar bilan solishtiring. Shu jumladan, internetdagi manzilni ham. Agar u kamida bitta belgi bilan farq qilsa ham, masalan, do'kon nomiga "!,- , qandaydir raqam yoki harf, bunday xatni ochish ham shart emas.

 Agar fishingdan shubhalansangiz nima qilish kerak

Eng muhimi — nima qilish mumkinmasligini eslab qolishdir. Bu sizning shaxsiy ma'lumotlaringiz va pulingizni himoya qiladi.

•   Bunday xat, xabar, axborot tarqatmasidagi havolalar orqali o'tmang. Agar hamkasbingiz, do'stingiz yoki qarindoshingiz shubhali havolani pochta orqali, ijtimoiy tarmoqlarda yoki messenjerda yuborgan bo'lsa, u bilan boshqa yo'l bilan bog'laning. Ehtimol, firibgarlar uning akkauntini buzib, uning nomidan fishing elektron pochta xabarlarini yuborishgan.
•   Maxfiy ma'lumotlarni bermang, bank kartalarining to'lov ma'lumotlarini kiritmang.
•   Bankdan kelgan kodlarni hech kimga aytmang. Shuningdek, to'lovni amalga oshirishdan oldin, bankdan kelgan SMS ma'lumotlari to'lov kodi bilan to'lov operatsiyasi tafsilotlari bilan mos kelishini tekshiring. Bu, boshqa narsalar qatori, hisobdan chiqarish miqdori va savdo nuqtasi nomiga ham tegishli.
•   Shubhali xat haqida marketpleysning qo'llab-quvvatlash xizmatiga yoki uning nomidan kelgan boshqa tashkilotga, shuningdek pochta provayderiga xabar bering.

O'zingizni fishingdan yana qanday qilib himoya qilishingiz mumkin

Fishing va boshqa Internet firibgarliklaridan himoya qilishga yordam beradigan bir qator boshqa oddiy harakatlar ham mavjud.

• Barcha elektron qurilmalarga (shu jumladan telefonga) ishonchli antivirus dasturini o'rnating, agar avtomatik yangilanish bo'lmasa, uni yangilashni unutmang. Antivirus ko'plab shubhali saytlarga ruxsat bermaydi. Bundan tashqari, viruslarning kompyuterga, smartfonga yoki boshqa gadjetga kirishiga yo'l qo'ymaydi.
• Ikki faktorli autentifikatsiyadan foydalaning — ikkita kalitga asoslangan shaxsiy hisob va hisob qaydnomalariga kirish tizimi. Masalan, login bilan parol va SMS, push-xabarlar yoki elektron pochta orqali qabul qilingan xat orqali keladigan maxsus kodning kombinatsiyasi.
• Murakkab parollarni yarating — uzun, har xil harflar, raqamlar va belgilar bilan. Ularni avtomatik ravishda qurilmalarga saqlamang. Turli saytlar uchun parollar har xil bo'lishi kerak.
• Shuningdek, onlayn xarid qilish uchun alohida kartadan foydalanish va to'lashdan oldin unga kerakli miqdordagi pulni o'tkazgan yaxshi.
• Bepul Wi-Fi tarmoqlaridan foydalanishda ehtiyot bo'ling. Firibgarlar ko'pincha ular orqali uzatiladigan ma'lumotlarni ushlashlari osonroq.
• Qabul qilingan xatlar va xabarlarga e'tiborli bo'ling.

Xulosa: fishingni qanday qilib aniqlash va oldini olish

 Biz aniqlaganimizdek, fishing — keng tarqalgan tahdiddir. Ertami-kechmi har bir Internet foydalanuvchisi unga duch keladi. Ammo asosiy belgilarni bilib, uni chetlab o'tish mumkin.

1. Xat yoki pochta jo'natmasi kelgan noma'lum yoki noto'g'ri yozilgan elektron pochta manzili bepul pochta qutisidagi manzildir.
2. Sizning ismingiz o'rniga "Hurmatli mijoz" kabi shaxssiz murojaatlar.
3. Saytning haqiqiy manzilidan farqli o'laroq, manzil satrida "https" harflari va yopiq qulf belgisi yo'q.
4. Xatning shubhali yoki g'alati ko'rinadigan matni, ko'pincha xatolar bilan yozilgan. Bundan tashqari, u mashina tarjimasiga o'xshash bo'lishi mumkin.
5. Iltimos, havola orqali o'ting, yangilang, tasdiqlang, parol va loginni qayta kiriting.
6. Shoshilinchlik. Firibgarlar barcha kerakli harakatlar iloji boricha tezroq bajarilishi kerakligiga ishontiradilar