Chet elda bank kartasidan qanday xavfsiz foydalanish kerak: sayohatchilar uchun maslahatlar

Agar siz boshqa davlatga dam olish uchun yoki ish bilan ketayotgan bo‘lsangiz, o‘zingiz bilan oz miqdorda naqd pul olib, asosiy xarajatlarni bank kartasi bilan to‘lash qulayroq. Bunday holda, o‘zingiz bilan bir dasta pul olib ketishingiz kerak bo‘lmaydi. Naqdsiz to‘lovlar osonroq, tezroq, xavfsizroq va hatto foydaliroqdir, chunki xorijiy naqd valyutani sotib olayotganda, komissiya va konvertatsiyalarda ko‘proq yo‘qotasiz. Biroq, muayyan xavfsizlik choralarini ham ko‘rish kerak.

Chet elga chiqayotganda, qaysi bank kartasini olib ketish kerak

Bu qaysi mamlakatga borishingizga bog‘liq. Dunyoning aksariyat mamlakatlarida deyarli hamma joyda qabul qilinadigan eng keng tarqalgan bank kartalari — bu ikkita asosiy xalqaro to‘lov tizimining Visa va Mastercard kartalari. O‘zbekiston milliy kartalari HUMO va Uzcard xorijda ishlamaydi. Biroq, mamlakatning ba'zi banklari ikkita to‘lov tizimining qo‘shma kartalarini chiqaradilar, masalan, Uzcard — Visa yoki HUMO — Mastercard. Ular bilan ushbu to‘lov tizimlarining xorijiy kartalarini qabul qiladigan mamlakatlarda ham to‘lash mumkin.

Sayohat uchun alohida kartani ochish va kerak bo‘lganda, bank saytidagi yoki mobil ilovadagi shaxsiy kabinetda  asosiy kartadan kerakli miqdorni onlayn tarzda o‘tkazish yaxshiroqdir. Bunday holda, siz karta yo‘qolgan, shuningdek, uning ma'lumotlari to‘satdan firibgarlar qo‘liga tushgan taqdirda ham, katta mablag‘ni yo‘qotishdan saqlanasiz.

Iloji bo‘lsa, o‘zingiz bilan turli banklar va turli to‘lov tizimlaridan ikkita karta olib keting. Misol uchun, biri Visa, ikkinchisi esa Mastercard bo‘lishi mumkin. Ba'zi savdo nuqtalarida biror to‘lov tizimining kartalarini qabul qilishda muammolar paydo bo‘lishi mumkin —  bu orqali  qo‘shimcha variantga ega bo‘lasiz. Bundan tashqari, agar bitta kartangizga nimadir bo‘lsa, ikkinchisi o‘zingizda bo‘ladi.

Safardan oldin yana nima qilish kerak

• Shuningdek, bankning telefon raqamini yoki Telegram-boti nomini, albatta, yozib oling. U sizga bank bilan tezda bog‘lanishingiz talab etilganida kerak bo‘ladi, masalan, karta bloklanib qolsa, uni yo‘qotib qo‘ysangiz yoki uning ma'lumotlari uchinchi shaxslar qo‘liga tushsa.
• Safarda foydalanadigan va kartangiz bog‘langan telefonda rouming ulanganligini tekshiring. Va unga operatsiyalar haqida SMS-xabarlarni ulashni unutmang. Agar karta ma'lumotlari firibgarlarning qo‘liga tushsa va ular bundan foydalanishga qaror qilsalar, bu o‘z vaqtida chora ko‘rishga  yordam beradi.
  
• Agar bankingizda limitlarni belgilash imkoniyati bo‘lsa (naqd pul yechib olish uchun, kunlik yoki oylik operatsiyalar miqdori va soni uchun), bundan foydalaning. Bu, shuningdek, karta ma'lumotlari firibgarlar qo‘liga tushib qolsa, ehtiyot chorasi bo‘ladi. Misol uchun, agar siz naqd pul yechmasligingizni aniq bilsangiz, darhol nol limitini belgilashingiz mumkin. Kerak bo‘lganda, bu limitlarni o‘zingiz mobil ilova yoki shaxsiy kabinetda o‘zgartirishingiz mumkin.

Asosiy xavfsizlik qoidalari

Ushbu oddiy qoidalarga rioya qilish kutilmagan vaziyat va muammolarga duch kelmaslikka yordam beradi.

• Bank kartalaringizni o‘g‘irlash qiyin bo‘ladigan joyda saqlang. Misol uchun, tugma yoki ilgak bilan mahkam yopiladigan ichki ko‘krak cho‘ntagida yoki bel sumkasida saqlang — uni qo‘llaringizdan yulib yoki yelkangizdan tortib olmaydilar. Chiqib ketayotganda, kartalaringizni  mehmonxona yoki ijaraga olgan kvartirada qoldirmang.
• Karta ma'lumotlari (uning raqami, CVC kodi, kod so‘zi, amal qilish muddati) begonalarning qo‘liga tushmasligiga ishonch hosil qiling. PIN-kod va kod so‘zini bir joyga yoki bankingiz telefon raqami yoniga yozmang va ayniqsa, “PIN kod”, “kod so‘zi” kabi yozuvlarni belgilamang.
• Agar kartadan naqd pul yechib olish kerak bo‘lsa, xavfsiz joylarda joylashgan bankomatlarni tanlang. Masalan, yirik savdo markazida, mehmonxonada yoki undan ham yaxshiroq —  bank bo‘limida. Oxirgi holda, pulni yechib olish bilan bog‘liq muammolar yuzaga kelsa, yordam uchun xodimga murojaat qilishingiz mumkin. Odam kam bo‘lgan joylardagi bankomatlardan, ayniqsa tunda foydalanmang.
• Kartani kiritishdan oldin bankomatni tekshiring. Jinoyatchilar ma'lumotlarni olish uchun unga qo‘shimcha olinadigan klaviatura yoki kamerani o‘rnatishi mumkin. Ayniqsa, agar u biron bir ko‘chada joylashgan mustaqil bankomat bo‘lsa (buni savdo markazida, mehmonxonada va ayniqsa bankda qilish qiyinroq).
• PIN-kodni terayotganda, har doim terminalni qo‘lingiz bilan to‘sib turing va hech kim harakatlaringizni kuzatmasligiga ishonch hosil qiling.
• Agar siz bankomatdan pul yechib olmoqchi bo‘lsangiz, biroq yaqin atrofda shubhali odamlar bo‘lsa, boshqa bankomatga borganingiz ma'qul.
• Naqd pul olishda begonalardan yordam so‘ramang (agar u, albatta, bank xodimi yoki, masalan, mehmonxonaning qabulxona xodimi bo‘lmasa).
• Do‘konda, kafeda yoki boshqa umumiy ovqatlanish joylarida karta bilan to‘lovni amalga oshirayotganda uni o‘zingizdan uzoqlashtirishga yo‘l qo‘ymang. Uni ofitsiant, sotuvchi yoki boshqa xodimlar qo‘liga bermang. Sizga karta o‘quvchini olib kelishsin va agar kontaktsiz to‘lov amalga oshmasa, kartani o‘zingiz kiritasiz.
• Esda tutingki, firibgarlar ba'zan hisobingizga kirish uchun kartani jismonan olishlari yoki uning to‘liq ma'lumotlarini bilishlari shart emas. Aytaylik, ayrim mamlakatlarda kichik miqdordagi onlayn xaridlar uchun (masalan, pitsa yoki boshqa taomlarga buyurtma berishda) karta raqamini, uning amal qilish muddatini, egasining ismi va familiyasini kiritish kifoya.

Firibgarlarning eng keng tarqalgan hiylalari

Bankomatlar, ayniqsa ko‘chadagi bankomatlar oldida, shubhali shaxslar o‘ralashib yurishi mumkin. Agar kimdir, sizningcha, haddan ziyod qiziqish bilan sizni kuzatayotgan bo‘lsa, pulni boshqa joydan yechib olganingiz ma'qul.

Jinoyatchilar yaxshi tashkil etilgan sxemalarga ega. Masalan, ular bankomatda ikkilanib qolgan ajnabiyga yordam berishga tayyor bo‘ladilar — bunday “yordam” dan qat'iy voz keching va boshqa bankomatni toping.

Firibgarlar puli tugab qolgan yoki boshqa sabablarga ko‘ra, masalan, texnik nosozlik tufayli kupyuralarni bermayotgan bankomatlar atrofida ham aylanishlari mumkin. Nima qilish kerakligi haqida maslahatlar beradilar. Masalan, PIN kodingizni bir emas, ikki marta yoki hatto uch marta kiritish maslahati. Siz pul yechib ololmaysiz, taklif qilingan maslahatlar esa faqat kartangiz ma'lumotlarini bilib olishga qaratilgan.

Muammolar yuzaga kelsa, nima qilish kerak

Agar bank kartani yanglishib bloklagan bo‘lsa, masalan, siz qilgan shubhali operatsiya tufayli — shaxsiy kabinetda yoki ilovada blokdan chiqarish uchun onlayn ariza bering. Shuningdek, bankka qo‘ng‘iroq qilish mumkin. Bunday holda kod so‘zini aytish kerak bo‘ladi. Blokdan chiqarish uchun bir necha soatdan bir necha kungacha vaqt ketishi mumkin.

Agar siz bank kartangizni yo‘qotib qo‘ygan bo‘lsangiz yoki uning ma'lumotlari, masalan, undan pul yechishga harakat qilgan yoki hatto undan yechib olgan firibgarlarning qo‘liga tushgan bo‘lsa (buni ulangan SMS-xabarlardan bilib olishingiz mumkin), darhol kartani bloklang. Buni onlayn, shaxsiy kabinetda yoki ilovada yoxud bankka qo‘ng‘iroq qilish orqali ham amalga oshirish mumkin.

Agar tajovuzkorlar sizning kartangizdan pulni yechib olishgan bo‘lsa, qaytib kelganingizdan so‘ng, bank bo‘limiga murojaat qilib, operatsiyani bekor qilish va pulni qaytarish uchun ariza yozing (bankda buni qanday qilishni aytadilar). Shuningdek, siz kartadan mablag‘ o‘g‘irlanganligi to‘g‘risida politsiyaga murojaat qilishingiz kerak bo‘ladi.

Xulosa: chet elda bank kartasidan foydalanganda, xavfsizlik choralarini unutmang

1. Safarga oldindan tayyorgarlik ko‘ring. Foydalanish uchun alohida karta ochin (yoki yaxshisi ikkita), onlayn-banking, rouming va SMS-xabarlarni ulang.
2. Bankning telefon raqamini daftarchaga yoki alohida qog‘ozga yozib qo‘ying — uni o‘zingiz bilan olib yuring, bank bilan tezda bog‘lanishingiz kerak bo‘lishi mumkin.
3. Chet elda foydalanadigan kartada katta miqdordagi mablag‘ni saqlamang — kerak bo‘lganda unga pul o‘tkazing, limitlar belgilang.
4. Kartadan pulni bankda joylashgan bankomatlarda yechib olishga harakat qiling.
5. Kartani ko‘rinadigan joyda qoldirmang, sizdan o‘g‘irlash qiyin bo‘ladigan joyda saqlang va uni hech kimga bermang.
6. Hushyor bo‘ling: bankomatlar yonida, ayniqsa ko‘chada joylashgan bo‘lsa, o‘z “yordamini” taklif qiladigan firibgarlar bo‘lishi mumkin.
7. Agar kartangizni yo‘qotib qo‘ygan bo‘lsangiz yoki u firibgarlar qo‘liga tushib qolgan bo‘lsa, uni imkon qadar tezroq bloklab qo‘ying.