Bankda yoki yostiq ostida: jamg'armalarni qayerda saqlash foydaliroq

Ikki do'st, Diyor va Otabek, bir xil kompaniyada bir xil ish haqi bilan bir xil lavozimlarda ishlaydi. Erkaklar moliyaviy mablag'larni qanday qilib yaxshiroq boshqarish haqida bahslashishni juda yaxshi ko'radilar. Diyor mablag'larni saqlash va to'plashning bank usullarini afzal ko'radi, Otabek esa banklarga ishonmaydi va pulni uyda saqlash eng ishonchli deb hisoblaydi. Do'stlar bilan birgalikda biz nima foydaliroq ekanligini aniqlashtiramiz.

Yostiq ostidagi pul: nima uchun bu foydali emas

Inflyatsiya

"Qora kun" uchun mablag' ajratishda quyidagilarni esda tutish kerak: agar summa bir muncha vaqt o'tgach saqlanib qolsa, muqarrar inflyatsiya tufayli uning sotib olish qobiliyati pasayadi. O'zbekiston Prezidenti huzuridagi statistika agentligining avgust oyidagi hisobotida mamlakatda inflyatsiya yiliga qariyb 9 %ni tashkil etgani qayd etildi. Oziq-ovqat mahsulotlari yiliga o'rtacha 10,7 %, texnika esa o'rtacha 7,4 % qimmatlashdi.

O'tgan yili Otabek 10 million so'mni jamg'arishga muvaffaq bo'ldi. Ammo inflyatsiya yil davomida jamg'armalar miqdorining 10 foizini "yedi", shuning uchun unga bir xil mahsulotni sotib olish uchun million so'm yetmayapti. 10 yil ichida o'rtacha yillik qiymati 2-3% bo'lgan inflyatsiya jamg'armalarning yarmini "yutib yuborishi" mumkin.

Shuning uchun pul biznes jarayonlarida ishtirok etishi va kapitalning o'sishini ta'minlashi kerak. Keling, mablag'larni jamg'arish va to'plashning eng yaxshi va ishonchli usullarini misollar bilan ko'rib chiqaylik.

Qanday qilib to'g'ri jamg'arish kerak

Bank omonatlari

Pulni ishga tushirishning eng oson usuli-uni bankdagi muddatli omonatga qo'yish. Deyarli barcha banklarda bunday xizmat onlayn, shu jumladan "Kapitalbank"da ham mavjud. Yana bu xavfsizdir: "Fuqarolarning banklardagi omonatlarini himoya qilish kafolatlari to'g'risida" gi qonun fuqarolarning O'zbekiston Respublikasining tijorat banklaridagi omonatlari xavfsizligini kafolatlaydi. Amalda, bu shuni anglatadiki, agar bank bankrot bo'lsa yoki uning litsenziyasi bekor qilinsa, davlat fuqarolarga hisobdagi barcha summani maxsus tashkil etilgan Fond mablag'laridan qoplaydi. Mutaxassislar, shuningdek, ishonchliligi uchun barcha mavjud mablag'larni bitta bankda saqlamaslikni, balki kapitalni turli banklardagi bir nechta hisoblarga qayta taqsimlashni maslahat berishadi — Diyor ham shunday qiladi.

Qaysi omonat yaxshiroq

Otabek har bir ish haqidan 1 000 000 so'm ajratib, ularni uyda saqlashga qaror qildi. Diyor ham har oy 1 000 000 so'm jamg'arishni rejalashtirmoqda, biroq pul yig'ish uchun bank vositalaridan foydalanadi. Keling, yil oxirigacha ularning daromadi qanday bo'lishini ko'rib chiqaylik.

Diyor uzoq vaqt davomida turli banklardagi omonatlar shartlarini taqqoslab, "Kapitalbank"ga pul qo'yishga qaror qildi. Unga 36 oyga "Maksimal kapital" omonati yoqdi. Agar "Kapitalbank"dagi boshqa omonatlar bo'yicha standart stavka yillik 20-22% ni tashkil etsa, unda ushbu depozit bo'yicha dastlabki 3 oyda stavka yillik 25% ga, 4-oydan 7-oygacha – yillik 23% ga, 8-oydan boshlab esa – yillik 21% ga teng bo'ladi. Siz istalgan vaqtda depozitni to'ldirishingiz mumkin, foiz stavkasi to'ldirish oyiga tenglashadi. Omonatdan foydalanishning dastlabki 12 oyidan so'ng, uni yopish mumkin va foiz stavkasini qayta hisoblamasdan butun summani qaytarib olish mumkin. Chunki 13-oydan boshlab foiz stavkasi yiliga 19% gacha tushadi va boshqa omonatlarga qaraganda kamroq foyda keltiradi. Keyinchalik, yillik 22% daromad va 25 oylik omonat muddati bilan "Kunlik foizlar" yoki "Oylik foizlar" omonatini ochish mumkin bo'ladi.

Daromadni hisoblash

Diyor oylik ish haqidan 1 000 000 so'm hissa qo'shsa, qanday foyda olishini hisoblab chiqdi.

• Omonatning dastlabki uch oyida yillik 25% stavka bilan Diyorning daromadi quyidagicha bo'ladi: 1 000 000 * 0,25 / 365 * 31 = 21 232 (yanvar) + 2 000 000 * 0,25 / 365 * 28 = 38 356 (fevral) + 3 000 000 * 0,25 / 365 * 31 (mart) = 63 699. Uch oy ichida jami 123 287 so'm.
• 4-oydan 7-oygacha omonat daromadi quyidagicha bo'ladi 4 000 000 * 0,23 / 365 * 30 = 75 616 (aprel) + 5 000 000 * 0,23 / 365 * 31 = 97 672 (may) + 6 000 000 * 0,23 / 365 * 30 = 113 425 (iyun) + 7 000 000 * 0,23 / 365 * 31= 136 739 (iyul). To'rt oy ichida jami 423 452 so'm.
• 8-dan 12-gacha bo'lgan oylar uchun omonat daromadi quyidagicha bo'ladi 8 000 000 * 0,21 / 365 * 31 = 142 685 (avgust) + 9 000 000 * 0,21 / 365 * 30 = 155 342 (sentabr) + 10 000 000 * 0,21 / 365 * 31 = 178 356 (oktabr) + 11 000 000 * 0,21 / 365 * 30 = 189 863 (noyabr) + 12 000 000 * 0,21 / 365 * 31 = 214 028 (dekabr). Besh oy ichida jami 880 274 so'm.

Yil oxirida daromad

Shunday qilib, har oyda 1 000 000 so'mlik omonatni to'ldirish va yil oxirigacha jami omonatdagi mablag'larni 12 000 000 so'mgacha yetkazish orqali Diyor yiliga 1 427 013 so'm daromad oladi. Omonat yopilganda Diyorning qo'lida 13 427 013 so'm bo'ladi.

Endi esa biz har oy ish haqidan 1 000 000 so'm ajratgan, lekin pulni uyda saqlagan Otabekning holatini bilib olamiz. Yil oxiriga qadar 12 000 000 so'mni jamg'argan Otabek texnika do'koniga borib, yangi noutbuk sotib olishga qaror qildi. Biroq, yil boshiga nisbatan texnika narxi pozitsiyalarga qarab o'rtacha 8% ga ko'tarildi. Agar yil boshida Otabek kerakli modelni sotib olish uchun yetarli mablag'i bo'lgan bo'lsa, endi esa unga 1 000 000 so'm yetmayapti va u arzonroq variantlardan birini tanlashi kerak.

Diyor ham xuddi shu do'konga keldi: u rafiqasi uchun yangi smartfon tanlayapti. Va texnikalarning narxining oshishiga qaramay, Diyor katalogda o'ziga yoqqan modelni sotib olishi mumkin. Axir, omonatning foizi inflyatsiya ko'rsatkichlaridan oshib ketdi, shuning uchun yigitning sotib olish qobiliyati oshdi. Diyor hatto o'z omonatidan tushgan daromaddan smartfonga qo'shib g'ilofni ham sotib olishi mumkinligini payqadi.

Turli valyutalardagi omonatlar

Turli valyutalarda omonatlarga ega bo'lish yanada ishonchli. Dunyodagi aksariyat omonatchilar barqarorligi va konvertatsiyasi tufayli AQSh dollarini afzal ko'rishadi. Agar siz chet elda o'qish yoki davolanishni, sayohat qilishni va ko'chmas mulk sotib olishni rejalashtirayotgan bo'lsangiz, unda sizga valyutadagi omonatlarni tanlashingizni maslahat beramiz. Omonatlar uchun ikkinchi eng mashhur valyuta yevro bo'lib qolmoqda. Iqtisodchilar pulni milliy valyutaning dollarga va yevroga 40/30/30 nisbatida saqlashni tavsiya qiladilar.

Diyor "Kapitalbank"dagi eng foydali dollar omonatini – "Zo'r 7%" ni 25 oy muddatga tanladi, chunki uning foiz stavkasi yiliga 7% ni tashkil qiladi. Shu bilan birga, omonatni shartlar bo'yicha to'ldirish mumkin emas va dastlabki to'lovning minimal miqdori 100 AQSh dollarini tashkil etadi. Foizlarni to'lash darhol 25 oy oldindan amalga oshiriladi. 13-oydan boshlab omonatni stavkani pasaytirmasdan yopish mumkin. Masalan, agar siz 1000 AQSh dollarini omonatga qo'ysangiz, unda yiliga daromad 70 dollarni tashkil etadi (hozirgi vaqtda kurs bo'yicha taxminan 850 000 so'm).

Bundan tashqari, "Lux Plus" dollar omonatini diqqat bilan ko'rib chiqish mumkin: garchi u past foiz stavkasiga ega bo'lsada (yillik 5,5%), ammo shartlarga ko'ra uni amal qilish muddati davomida to'ldirish mumkin.

Diyor "Kapitalbank"dagi yevrolarini 24 oy muddatga va yillik 2% foiz stavkasi bilan "Yevro Online" muddatli omonatiga qo'ydi. Omonatni to'ldirish ham ko'zda tutilmagan, foizlarni to'lash har oyda amalga oshiriladi, dastlabki to'lovning minimal miqdori 100 yevroni tashkil qiladi. Agar 1000 yevro omonatga qo'yilgan bo'lsa, yillik daromad 20 yevroni tashkil etadi (hozirgi vaqtda kurs bo'yicha 260 900 so'm).

Sarmoyalar

Nazariy jihatdan, kapitalni ko'paytirishning eng foydali vositasi qimmatli qog'ozlarga sarmoya bo'lishi mumkin. Shu bilan birga, ushbu parametr avvalgi ikkita xavf darajasidan oshib ketishi va faqat tajribali investorlar uchun tavsiya etilishi shart. Obligatsiyalar, depozitlar, fyucherslar, optsionlarga sarmoya kiritishingiz mumkin. Ko'pgina investorlar so'nggi yillarda doimiy ravishda o'sib borayotgan yirik texnologik yoki resurslarni qazib oluvchi kompaniyalarning aksiyalarini sotib olishni afzal ko'rishyapti. Aksiyalarning daromadliligidan dividendlarni to'lash shartlari juda chalkash va noaniq bo'lib qolmoqda va hamma ham ularni aniqlay olmaydi. Mutaxassislar, shuningdek, faqat kapitalni himoya qiladigan tarkibiy mahsulotlarga sarmoya kiritishni maslahat berishadi, ammo bunday mahsulotlarning rentabelligi past bo'ladi. Agar investitsiya qilishga qaror qilsangiz, to'satdan inqiroz yuzaga kelganda xavflarni minimallashtirish uchun turli mamlakatlar va sohalardagi kompaniyalarning aksiyalariga sarmoya kiritishingizni maslahat beramiz.

Nima qilmagan ma'qul

Keling, sarhisob qilamiz va pulni tejashning qaysi usullarini chetlab o'tish yaxshiroq ekanligini aytamiz.

• Otabek singari, pulni uyda naqd pulda saqlamang: vaqt o'tishi bilan u qadrsizlanadi.
• Bankda omonat tanlashda uning ishonchliligiga e'tibor bering. Pulni faqat bitta bankda saqlash kerak emas, pulingizni bir nechta moliya muasassalariga tarqatgan yaxshiroqdir.
• Faqat bitta valyutada pul yig'mang. Sizning ixtiyoringizda konvertatsiya qilinadigan pul birliklarida mablag'larning bir qismi bo'lgani yaxshiroqdir: masalan, dollar yoki yevro.
• O'zingiz tushunmaydigan vositalarga sarmoya kiritmang: qimmatli qog'ozlar, fond bozori.
• Yillik daromadlarning o'nlab foizini va'da qiladigan shubhali loyihalarga aldanmang: bunday foyda bo'lishi mumkin emas, ehtimol sarmoya qilingan pulni yo'qotasiz.

Demak, nafaqat vaqtni va asabni yo'qotmasdan kapitalingizni saqlab qolishingiz, balki ko'paytirishingiz ham mumkin. Omonatni ochish yoki uni to'ldirish uchun siz hatto filialga borishingiz shart emas.