QR-kod orqali qanday to‘lash mumkin va bu xavfsizmi

Vaziyatni tasavvur qiling: siz do‘konda savatni to‘ldirdingiz, to‘lov qilish uchun kassaga bordingiz va naqd pulingiz yetmayotganini ko‘rdingiz, kartani uyda qoldirgansiz, yoningizda esa faqat smartfoningiz bor. Agar do‘kon to‘lovlarni QR-kod orqali qabul qilsa, bu muammo emas. Siz smartfoningizdagi ilova orqali to‘laysiz. Keling, QR-kod orqali qanday qilib xavfsiz to‘lash mumkinligini, bunday hisob-kitob usulining qanday afzalliklari va kamchiliklari borligini ko‘rib chiqamiz.

QR-kod nima

QR-kod (Quick Response Code) ingliz tilidan “tezkor javob” deb tarjima qilinadi. QR piksel shaklchalaridan iborat kvadrat ko‘rinishida bo‘lib, ichida shifrlangan ma'lumotlar bo‘ladi. Masalan, sotuvchining bank rekvizitlari, tovar yoki xizmat nomi, xarid summasi va boshqalar.

QR-kod shunday ko‘rinish bo‘ladi, smartfon kamerasi orqali skanerlanadi

Kodlarning o‘zi maxsus dasturlarni shakllantiradi. Ular har qanday smartfon kamerasi yoki bunday to‘lovni ta'minlaydigan ilovadagi funksiya orqali o‘qiladi.

To‘lov QR-kodlari qanday turlari mavjud

QR-kodlar ikki turga bo‘linadi:

• Statik. Bunday kod faqat sotuvchining hisob raqami va aniq pozitsiyaning nomini o‘z ichiga oladi. Xaridor to‘lov summasini mustaqil kiritadi. Statik kodlar ko‘pincha umumiy ovqatlanish muassasalari va transportda ishlatiladi.
• Dinamik. Ushbu QRlarda tovar yoki xizmat qiymati allaqachon shifrlangan bo‘ladi. Xaridorga smartfon kamerasini yo‘naltirish, kod o‘qish va to‘lov tugmasini bosish kifoya. Bunday kodlar yirik savdo tarmoqlarida qo‘llaniladi.

QR-kod orqali to‘lov qanday ishlaydi

QR-kod orqali maxsus ilovalar yordamida to‘lash qulay. Masalan, Uzum Bank Uzum Pay xizmatini taklif qiladi.

To‘lov qanday amalga oshiriladi:

• Xaridor sotuvchiga QR-kod orqali to‘lov qilishini ma'lum qiladi.
• Sotuvchi maxsus dastur yordamida kodni shakllantiradi va uni xaridorga, masalan, chekda ko‘rsatadi.
• Xaridor bank ilovasiga kirib, skaner funksiyasini bosadi va QR-kodni o‘qiydi. Bunday opsiyali belgi kichik kvadratga o‘xshaydi.
• Ekranda skanerlash uchun ramka paydo bo‘ladi. Unga kodni kiritish kerak. Shundan so‘ng smartfon ekranida do‘kon nomi va to‘lanadigan summa paydo bo‘ladi. Ba'zi hollarda xarid narxini mustaqil ko‘rsatish talab etiladi.
• Agar xaridorda to‘lov ilovasida bir nechta karta yoki virtual hamyon ulangan bo‘lsa, ulardan birini tanlash kerak. So‘ng ma'lumotlarni tekshirish va to‘lovni tasdiqlash kerak. Pul xaridor hisobidan yechib olinadi, sotuvchi esa to‘lov haqida xabarnoma oladi.

QR-kod orqali tovar va xizmatlar uchun qayerda to‘lash mumkin

QR-to‘lovni har qanday sotuvchi sozlashi mumkin. Bugungi kunda do‘konlar, taksilar, kafe va restoranlar, go‘zallik salonlari, jamoat transportida QR-kod orqali hisob-kitob qilish mumkin. Uzum Bank, masalan, metro uchun qulay yechimni joriy qildi - endi bitta QR-kod barcha stansiyalarda amal qiladi. Ilgari stansiyani qo‘lda tanlash va alohida chipta sotib olishga to‘g‘ri kelardi, endi esa istalgan turniketga bitta kodni ilova qilish kifoya.

Ba'zi savdo tarmoqlarida ham to‘lovlarni qabul qilishning ushbu usulini ko‘rish mumkin. Hozircha internet-do‘konlarda undan deyarli foydalanilmayapti.

Bunday to‘lov usulining afzalliklari va kamchiliklari

Boshqa har qanday hisob-kitob usuli kabi, QR-to‘lovda ham xaridor, ham sotuvchi uchun afzalliklar va kamchiliklar mavjud.

Xaridor uchun afzalliklari

Yuqori darajadagi xavfsizlik. QR-to‘lovda huquqbuzarlar o‘g‘irlaydigan hech narsa yo‘q: xaridor sotuvchiga naqd pul bermaydi va hisob-kitob paytida bank kartasi ma'lumotlarini ko‘rsatmaydi.

Foydalanish qulayligi va soddaligi. To‘lov uchun faqatgina kamera va QR orqali to‘lovni ta'minlaydigan ilovaga ega smartfon kerak bo‘ladi. Yoningizda naqd pul yoki karta olib yurish shart emas.

Pullarni qaytarish kafolati. QR-kod orqali to‘lov qilganda bank mobil ilovasida elektron chek saqlanib qoladi. Agar xaridni bekor qilish kerak bo‘lsa, ushbu chekni sotuvchiga qaytarishni amalga oshirishi uchun taqdim etish kifoya.

Keshbek. Uzum Pay orqali to‘langanda xaridorlar sarflangan so‘mdan 20% gacha qaytaradi. Ilovada mijoz qaysi xaridlar uchun keshbek olishi haqida batafsil ma'lumot aks etadi.

Kamchilik — nuqtalarning cheklangan soni. Barcha sotuvchilar ham to‘lovlarni qabul qilish uchun kodlar bilan ishlashga rozi bo‘lavermaydi. To‘lov qilish uchun internetga ulanish kerak bo‘ladi.

Sotuvchi uchun afzalliklari

Uskunalarda pul tejash. To‘lovlarni qabul qilish uchun sotuvchilarga terminallar sotib olish va ularga xizmat ko‘rsatish uchun mablag‘ sarflash kerak bo‘lmaydi. Hisob varag‘i ochilgan xizmat ko‘rsatuvchi bankda opsiyani ulash kifoya.

To‘lovni darhol qayta ishlash. Agar xaridor QR-kod orqali pul o‘tkazsa, u bir necha soniya ichida hisob raqamiga tushadi.

Operatsiya uchun tushirilgan komissiya. QR-kod orqali to‘lovlar bo‘yicha banklar sotuvchilar uchun kartada to‘lashga qaraganda qulayroq shartlarni taklif qiladi. Bu, ayniqsa, yirik summalar haqida gap ketganda muhim. Komissiya miqdori mijozning faoliyat sohasiga bog‘liq bo‘ladi.

Keshbek. Ba'zi banklar QR-to‘lovlarni qabul qilganda ma'lum summani qaytaradi.

Yagona kamchilik — ba'zi xaridorlar bunday to‘lov usuliga hali ishonmaydi.

QR-kod orqali qanday xavfsiz to‘lash

QR-kod — bu tezkor va qulay to‘lov usuli. Yoningizda naqd pul yoki bank kartasi bo‘lmasa ham, xarid uchun smartfon orqali to‘lashingiz mumkin. Ammo xavfsizlik choralariga rioya qilish muhim:

• Faqatgina o‘zingiz ishonadigan sotuvchilardan QR-kod orqali to‘lovni amalga oshiring. Agar savdo nuqtasining ishonchliligiga shubha qilsangiz, yaxshisi boshqa hisob-kitob usullaridan — masalan, naqd puldan foydalaning.
• Agar baribir QR-to‘lovni afzal ko‘rsangiz, kodni skaner qilgandan keyin telefon ekranida aks etgan ma'lumotlarga e'tibor bering. Do‘kon nomi siz to‘lov qilmoqchi bo‘lgan do‘konga mos kelishi, sotuvchining rekvizitlari ko‘rsatilganligi va yakuniy summa to‘g‘riligini tekshiring. Agar ma'lumotlar mos kelsa, to‘lovni tasdiqlash mumkin.