Qanday qilib pulni tejash mumkin: Turkiyada dam olish

Turkiya BAA va Saudiya Arabistoni bilan bir qatorda o‘zbekistonliklar eng ko‘p tashrif buyuradigan uchta davlatdan biridir. 2022-yilda O‘zbekistonning 22 ming fuqarosi dam olish uchun Turkiyani tanlagan. Biz Uzum kompaniyalar guruhining HR bo‘limi boshlig‘i, tajribali sayohatchi Alena Seneva bilan suhbatlashib, ta’til sifatini yo‘qotmasdan qanday qilib tejash mumkinligini bilib oldik.

Yo‘nalishni tanlash

Turkiya, birinchi navbatda, dam olish uchun turli xil variantlarni taqdim etadi. Bu yerda muzey va arxitekturani o‘rganish, plyaj va termal buloqlarda cho‘milish, sport bilan shug‘ullanish, qadimiy shaharlar ko‘chalarida sayr qilish, mahalliy oshxona bilan tanishish mumkin. Bundan tashqari, bu juda hamyonbop ta'til hisoblanadi: 2024-yil boshida ikki kishi uchun 8 kunlik dam olish safari aviachiptalarni hisobga olgan holda taxminan 17 million so‘mni tashkil etdi.

Yo‘l 

O‘zbekistondan Turkiyaga nafaqat samolyotda, balki poyezd, avtobus yoki avtomobilda ham yetib borish mumkin. Band odamlar, albatta, samolyotni tanlaydilar. Istanbulga Farg‘ona, Toshkent, Buxorodan, Anqaraga — Toshkentdan, Izmirga — Samarqanddan to‘g‘ridan-to‘g‘ri uchish mumkin. Parvozlar Oʻzbekiston Havo Yoʻllari (Uzbekistan Airways), Taban Air, Turkish Airlines, Azerbaijan Airlines, SunExpress kompaniyalari tomonidan amalga oshiriladi. Temir yoʻl orqali yoʻlovchilarni tashish Uzbekistan Railways (O‘TY) tomonidan bajariladi.

«Menga ko‘pincha aviasales.ru yoki O‘zbekiston Havo Yo‘llari mahalliy aviakompaniyasining sayti yordam beradi. Ushbu safarimda turkishairlines.com va O‘zbekiston Havo Yo‘llari rasmiy saytlaridan foydalandim. Chiptalar narxi 600 dollarni tashkil etdi»

Alena Seneva

Marshrut

Aksariyat odamlar Turkiyaga sayohat qilayotganda eng yaxshi kurortlarni tanlaydilar — shunchaki taniqli bo‘lgani uchun. Bular Antaliya, Alaniya, Bodrum, Kemer, Marmaris, Fethiye. Ammo Turkiya juda xilma-xil va go‘zal mamlakat bo‘lib, unda faqat mahalliy aholini uchratishingiz mumkin bo‘lgan ko‘plab shahar va joylar mavjud. Va bu joylarning barchasi «targ‘ib qilingan» joylardan kam emas, u yerda ko‘plab chiroyli plyajlar, diqqatga sazovor joylar va o‘yin-kulgilar bo‘lishi mumkin. Shuning uchun an'anaviy turistik yo‘nalishlardan uzoqda bo‘lgan joylarni tanlab, marshrutni qurish bunga arziydi.

Alena: «Turkiyaga faqat yozda uchish kerak degan stereotip mavjud, lekin aslida u yer yilning istalgan vaqtida ajoyib, qishda esa sayohat ancha arzon bo‘ladi».

Alena Izmirga dugonasining to‘yi uchun uchib kelgan, ammo bu tadbirni mamlakat bo‘ylab kichik sayohat bilan birlashtirishni, shuningdek, Cheshme, Efes va Istanbul shaharlariga tashrif buyurishni rejalashtirgan. Hammasi uchun o‘n kun ajratilgan edi.

Turar joy

Turkiyada turar joyni ijaraga olish, hatto yuqori mavsumda va mashhur kurortlarda ham qiyin emas. Variantlar har qanday bo‘lishi mumkin: mehmonxona nomeri, kemping, kvartira, apartamentlar, xususiy uy va hatto villa. Ko‘p hollarda, turar joyga mevali bog‘ va agar u qirg‘oqda joylashgan bo‘lsa, xususiy plyaj qo‘shilgan bo‘ladi. Yirik turar-joy majmualarida suzish havzasi (basseyn), sport zal va boshqalarga ega minus qavatlar ham boʻlishi mumkin. Ijara narxlari yilning fasliga, dengizdan uzoqligiga, ijara muddatiga, shuningdek, maʼlum bir aholi punkti va mehmonxonaning sayyohlar orasida mashhurligiga qarab farqlanadi.

Yuqori mavsumda va mashhur shaharlarda (masalan, Kemerda, Marmarisda) bir hafta davomida ijaraga olingan mehmonxona bir kecha uchun 250 yoki hatto 400 lira turishi mumkin, ammo noyabr oyida kelib, bir oy dam olmoqchi bo‘lsangiz, narx kuniga 50 liraga tushishi ham mumkin. Istanbulda va kam taniqli kurortlarda, hatto yuqori mavsumda ham kuniga 100 liraga turar joy topish mumkin.

Agar Google Maps orqali mehmonxona yoki kvartirani o‘zingiz topsangiz va WhatsApp orqali uy egasi bilan bog‘lansangiz, vositachilarga pul to‘lashingiz talab etilmaydi va narx, albatta, pastroq bo‘ladi. Agar turar joyni oldindan bron qilmagan bo‘lsangiz va uni joyida tanlasangiz, savdolashish mumkin va kerakligini unutmang.

Ijaraga joy olayotganda Turkiyadagi qavatlar O‘zbekistondagi kabi raqamlanmasligini hisobga olish kerak. Birinchi qavat nol deb ataladi, ikkinchisi — birinchi va hokazo.

Uy-joy izlayotganda Telegramdagi chatlar juda yordam beradi. Ularni qidiruv satri orqali, masalan, «Chiralidagi uy-joy»ni kiritib, topishingiz mumkin. Sizga darhol ko‘plab qimmatli maslahat va takliflarni berishadi.

Alena: «Menda ikkita tasdiqlangan variant bor — Booking.com va Airbnb, ularning yordami bilan istalgan mamlakatda turar joyni bron qilish mumkin, u yerda mening reytingim yuqori, shuningdek, chegirma va bonuslar mavjud.

Shaxsan men uchun mehmonxona meni qiziqtirgan diqqatga sazovor joylarga yaqin bo‘lishi, nonushta taqdim etilishi va deraza yoki balkondan shaharning go‘zal manzaralari ochilishi muhim. Katta afzalliklardan biri — mehmonxona tomida kuzatuv maydonchasi yoki verandaning mavjudligi. Xonaning kattaligi yoki undagi televizorning diagonaliga kelsak, men uchun bu juda muhim emas.

Booking.com orqali Istanbuldagi Meroddi La Porta mehmonxonasini bron qildim, u yerda avval ham to‘xtaganman. Shuningdek,  Airbnb orqali Izmirda kvartira ijaraga olganman.

Izmir

Izmir Turkiyaning uchinchi yirik shahri boʻlib, Istanbuldan 450 km uzoqlikda joylashgan, unda 3 million aholi istiqomat qiladi. Shaharda koʻplab diqqatga sazovor joylar mavjud: Otaturkning yuzi tasvirlangan ulkan haykal, akvapark, hayvonot bogʻi, qushlar bogʻi, qadimiy haykallarning ajoyib toʻplamiga ega san'at tarixi muzeyi, marmar soat minorasi, Smirna shahrining xarobalari. Izmirda toʻgʻridan-toʻgʻri Samarqanddan uchish mumkin boʻlgan katta xalqaro aeroport borligi juda qulay, u yerda metro ham yaxshi rivojlangan.

Izmir oʻzbek sayyohlari orasida unchalik mashhur emas, chunki dengiz sohilida joylashganiga qaramay, dam olish uchun yaroqli plyajlar yoʻq. Ularning barchasi shahar tashqarisida joylashgan.

Agar Izmirga bormoqchi boʻlsangiz, unda qayerda yashashingizni aniqlab olishingiz kerak: shaharning oʻzidami yoki  kurort hududida. Birinchi holda, diqqatga sazovor joylarni tomosha qilish oson, ammo plyajga borish qiyin, taksi yoki avtobusda borishingiz kerak boʻladi, bu qimmat yoki noqulay. Ikkinchisida — aksincha, yodgorliklarni koʻrish oson boʻlmaydi. Dam olish maskanida infratuzilma unchalik rivojlanmagan, mehmonxonalarning aksariyati kichik va oddiy, atrofida kafelar ham unchalik ko‘p emas. Biroq plyajlarda odam koʻp boʻlmaydi.

Izmirdagi mehmonxona bir kecha uchun  40 dan 120 dollargacha turadi.

Alena: «Avval men dugonamning to‘yi uchun Izmirga uchdim. Airbnb orqali kvartirani oldindan ijaraga oldim, uning narxi haftasiga 450 dollar edi. Dugonam va uning qallig‘i nikohdan o‘tib, restoranda kichik doirada, 20 dan ortiq bo‘lmagan insonlar bilan kechki ovqat uyushtirishdi. Ertasi kuni ijaraga mashina olib, Cheshme kurortiga, shuningdek, Efesga yo‘l oldik».

Cheshme

Cheshme — Izmirdan 85 kilometr uzoqlikda joylashgan dengiz boʻyidagi goʻzal shahar. Cheshmedan Izmirga toʻgʻridan-toʻgʻri mehmonxonadan taksida, bu taxminan 60 dollar boʻladi, yoki avtobusda borishingiz mumkin (chipta narxi 7 dollar turadi). Cheshme plyajlarida odatda odamlar juda koʻp bo‘ladi, ammo sayyohlik mavsumi tugaganidan so‘ng u yerga borib, yaxshi dam olishingiz mumkin

Cheshmeda koʻplab shifobaxsh geotermal buloqlar mavjud. Sayyohlar odatda maxsus tashkil etilgan choʻmilish joylariga borishadi, lekin koʻplab mehmonxonalarda joʻmraklardan ochiq buloqlardagi kabi suv oqadi, shuning uchun shifobaxsh vannalarni xonadan chiqmasdan yoki basseynda qabul qilish mumkin.

Alena: «Qishda Turkiyada unchalik sovuq bo‘lmaydiq, dekabrda, masalan, qirg'oqdagi harorat + 17 °C. Sayyohlarning aksariyati Cheshmega yuqori mavsumda, iyuldan sentabrgacha kelishadi, lekin bu yerda oktabrda yoki hatto noyabrda dengizda cho‘milish mumkin: dengiz suvi hali ham iliq, sayohat esa  ancha arzon bo‘ladi.».

Efes

Efes — Izmirdan bir soatlik masofada joylashgan YUNESKO merosi obyekti boʻlib, dunyo moʻjizalaridan biri hisoblangan, miloddan avvalgi VI asrga oid qadimiy Artemida ibodatxonasi xarobalari joylashgan qadimiy shahar. Afsonaga koʻra, Gerostrat aynan shu ibodatxonani yoqib yuborgan. Havoriy Ioann Injilni Efesda yozgan deb hisoblanadi.

Efesga yetib borishning eng oson yo‘li Izmirdan.  Avtobus narxi 140 lirani tashkil qiladi. Ammo E-Bilet ilovasi yordamida elektr poyezd chiptasini xarid qilib, u yerga ancha arzonroq borish mumkin: bu taxminan 100 lirani tejaydi.

Efesda, ibodatxonadan tashqari, sahnasi saqlanib qolgan qadimiy teatr xarobalari, Sels kutubxonasi, Adrian ibodatxonasi, Isida ibodatxonasi, Trayan favvorasi, Avliyo Ioann bazilikasini koʻrish va  qadimiy qazilgan ko‘chalarga sayr qilish mumkin.

Aksariyat joylarga kirish uchun chiptalar xarid qilish kerak. Misol uchun, Sels kutubxonasi bilan muzey majmuasiga kirish 400 lira turadi, agar turar-joy binolarining xarobalarini ham ko‘rishni istasangiz, yana 170 lira to‘lashingiz kerak bo‘ladi.

Alena: «Narxi 550 lira bo‘lgan Museum Pass Türkiye muzey kartasini sotib olsangiz, koʻplab diqqatga sazovor joylarni tomosha qilishda yutasiz, ushbu karta bo‘yicha 300 ta muzeyga kirish mumkin. Shuningdek, The Mediterranean Museum Pass kartasi mavjud, u orqali 50 ta muzeyga kirish mumkin. Ammo, albatta, agar siz 5-10 kunga uchib kelgan bo‘lsangiz, unda muzey kartasi o‘zini oqlamaydi. Mamlakat aholisi va yashash guvohnomasi egalari uchun muzey kartasi yanada arzonroq: bu holda u atigi 60 lira turadi».

Istambul

Do‘stlari bilan ajoyib sayohatdan so‘ng, Alena Turkiyaning eng yirik shahri Istanbulga uchib ketdi. Izmirdan Istanbulga to‘g‘ridan-to‘g‘ri parvoz 50 dollarga tushdi. Aeroportdan Meroddi La Porta Hotel mehmonxonasiga borish uchun Alena tanish xususiy haydovchini chaqirdi — uning xizmatlaridan bir necha bor foydalangan edi. Mehmonxonada ikki kecha Alenaga 200 dollarga tushdi.

Alena: «Men atayin shaharning eski qismida joylashgan mehmonxonani tanladim. Bu piyoda yurib va Google Mapsdan foydalanib, birmuncha muhim bo‘lgan diqqatga sazovor joylarni ziyorat qilish imkonini berdi. Istanbulda, Aya Sofyada, Sultonahmetda bo‘ldim, Galata minorasini, Dolmabaxche saroyini ko‘rdim. Istanbulning ko‘plab diqqatga sazovor joylari, shu jumladan mashhur Aya Sofiyani aylanish bepul; pullik kirish o‘rtacha 15-30 dollar turadi. Shuningdek, vaqtimning bir qismini xaridlarga bag‘ishladim: Turkiyada O‘zbekistonda bo‘lmagan ba'zi brendlar mavjud va tanlov juda katta. Kiyim-kechaklarga taxminan 500-600 dollar sarfladim, esdalik sovg‘alariga kelsak, ularni deyarli xarid qilmadim, faqat do‘stlarimga sovg‘a sifatida magnitlar oldim. Bozorga faqat madaniy obyekt sifatida bordim».

Transport

Turkiyada jamoat transporti juda yaxshi rivojlangan: yirik shaharlarda  yer usti va yer osti metrosi mavjud, deyarli hamma joyda avtobus, ko‘p joylarda tramvay va elektr poyezdlar ham bor. Turkiyadagi jamoat transporti uchun oddiy Visa kartasi bilan to‘lash mumkin, ammo mahalliy transport kartasini sotib olish foydaliroq — masalan, IstanbulKart yoki İzmirim Kart.

Avtobusda yurish uchun transport kartasi 5 lira turadi, odatda karta ikki marta yurish uchun yetarli. Boshqa transportga o‘tsangiz,  (masalan, tramvaydan avtobusga) bir lira arzonroq bo‘ladi. Suv ustida paromlar  yuradi, yo‘lkira narxi bir kishi uchun 15-20 lirani tashkil qiladi.

Turkiyada taksilar juda qimmat, har bir kilometr oʻrtacha 3 lira turadi, chaqiriqda qoʻshimcha toʻlov olinadi, kechasi taksi kunduzidan taxminan bir yarim baravar qimmat turadi.

Ovqatlanish

Turk oshxonasi juda xilma-xil va yuqori kaloriyali. Quyuq shoʻrvalar, goʻshtli taomlar, palov, kolbasa, baliq taomlari, dengiz mahsulotlari, sabzavotlar mashhur. Simit bulochkalariga talab katta. Arzon restoranda bir kishi uchun tushlik taxminan 50-100 lira, bir finjon qahva 45 lira turadi. Qimmatroq joylar tushlik uchun 120–140 lira oladi. Pulni tejashni istaganlar fast-fudda tamaddi qilishlari (atigi 30-40 lira) va yangi siqilgan sharbat (2-3 lira) ichishlari mumkin.

Alena: «Turk oshxonasini unchalik yoqtirmayman, menimcha, unda go‘sht ko‘p bo‘ladi, biroq turk shirinliklari juda mazali, ayniqsa rohat-luqum va paxlava. Sayyohlar ko‘p bo‘ladigan kafelarga bormasligizni va kichik, oilaviy kafelarni tanlashingizni maslahat beraman».

Mobil aloqa 

Turkiyada mobil aloqadan foydalanish uchun PttCell, BimCell, Vodafone, Turkcell kabi kompaniyalardan birida turistik sim-kartani rasmiylashtirishingiz mumkin. Turistik sim-kartaning amal qilish muddati — 3 oy va mamlakatga kirgan sanadan boshlab hisoblanadi, shuning uchun uni iloji boricha tezroq rasmiylashtirish yaxshiroq.

Alena: «Men eSIM kartani uladim. Bu moddiy SIM-karta emas: shunchaki mobil ilovani yuklab olasiz va Internet hamda qo‘ng‘iroqlardan foydalanasiz, to‘lov sarflangan megabaytlarga qarab amalga oshiriladi. 10 kun ichida ikki marta paket sotib oldim va jami aloqa uchun 15 dollar to‘ladim».

Qisqacha: Turkiyada dam olishda qanday tejash mumkin

• Maslahat 1. Sayyohlar boʻlmagan joylarga tashrif buyuring, ular «targʻib qilingan» joylardan kam emas.
• Maslahat 2. Turkiyaga faqat yozda uchish kerak degan stereotip mavjud, lekin aslida u yer yilning istalgan vaqtida ajoyib, qishda esa hamma narsa ancha arzon bo‘ladi.
• Maslahat 3. Jamoat transportini e'tiborsiz qoldirmang, u bilan katta pul miqdorini tejashingiz mumkin. E-Bilet kabi transport ilovalaridan foydalaning.
• Maslahat 4. Turistik sim-kartani iloji boricha tezroq rasmiylashtiring, aks holda uning amal qilish muddati qisqa bo‘ladi.
• Maslahat 5. Izmirga bormoqchi boʻlsangiz , nimani afzal ko‘rishingizni hal qiling — cho‘milish yoki arxitekturani ko‘rish, ikkalasini birlashtira olmaysiz.
• Maslahat 6. Kichik oilaviy kafelarni tanlang: ulardagi barcha taomlar mashhur sayyohlik joylariga qaraganda bir necha baravar arzon va juda mazali. Restoran ichidagi jamoatchilikka e'tibor bering: ichkarida ko‘p sayyohlarni ko‘rsangiz, u yerga kirmang.
• Maslahat 7. Dunyoga mashhur mehmonxonalarda yashash shart emas. Turkiyada xizmat ko‘rsatish darajasi juda yuqori. Ba'zan kichik butik-mehmonxona ham sayohatchini ajablantirishi mumkin.