Nafaqat oltin: dunyodagi eng qimmat 14 ta metall

Dunyoda nafaqat noyobligi, balki narxi bilan ham e’tiborni tortadigan ko‘plab qimmatbaho metallar mavjud. Qaysi metall eng qimmat ekanligi haqida o‘ylasak, xayolimizga birinchi bo‘lib oltin keladi. Biroq, bu qiymati bilan hayratga solishi mumkin bo‘lgan yagona metall emas.

Maqolada dunyodagi eng qimmatbaho metallarning sirlarini bilib olamiz, noyob xossalari haqida aytib beramiz hamda nima uchun sanoatning turli sohalarida va kundalik hayotda bunchalik qadrlanishini tushuntirib beramiz.

Rodiy

Bir unsiyasi $30 000

Dunyodagi eng qimmat nodir metall. O‘zining noyobligi va xususiyatlari uchun qadrlanadi. Platina va nikelni olishda qo‘shimcha mahsulot sifatida olinadigan bu kumushsimon-oq metallning yiliga atigi bir necha tonnasi ishlab chiqariladi. Rodiy zararli moddalar tashlamalarini kamaytiradigan va havo ifloslanishiga qarshi kurashadigan avtomobil katalizatorlarida faol ishlatiladi.

Zargarlar eng qimmatbaho metallni yorqinligi va zargarlik buyumlarini korroziyadan saqlash qobiliyati uchun yuqori qadrlaydilar. Shisha sanoatida o‘ta yuqori temperaturalarga chidamli tigellar ishlab chiqarish uchun ishlatiladi. Kimyo sanoatida rodiy muhim sanoat jarayonlarida, masalan, nitrat kislota ishlab chiqarishda katalizator bo‘lib xizmat qiladi.

Palladiy

Bir unsiyasi $2,500

Palladiy platina guruhidagi metall bo‘lib, avtomobil sanoatida chiqindi gazlarni tozalaydigan katalizatorlar ishlab chiqarish uchun talab etiladi. Yuqori o‘tkazuvchanligi va korroziyaga chidamliligi tufayli elektronika sohasida foydalanish uchun eng qulay material hisoblanib, kontaktlar va birikmalar tayyorlashda ishlatiladi.

Zargarlikda palladiy och rangi va mustahkamligi tufayli platinaga muqobil sifatida ishlatiladi. Tibbiyotda stomatologik qotishmalar va tibbiy asboblar tayyorlashda, kimyo sanoatida esa turli reaksiyalarda katalizator sifatida qo‘llaniladi.

Platina

Bir unsiyasi $1,000

Mustahkam va korroziyaga chidamli metall, zargarlik sanoatida nafisligi va mustahkamligi bilan mashhur. Zargarlar platinani qimmatbaho toshlarni joyida ushlab turish va ko‘p yillar davomida yorqinligini saqlab qolish qobiliyati uchun yaxshi ko‘radilar. Bu eng qimmatbaho metallardan biri bo‘lib, narxi bir kilogramm uchun 35 ming dollarga yetadi.

Material tibbiyotda kardiostimulyatorlar, tibbiy asboblar va implantlar tayyorlashda qo‘llaniladi. Avtomobil sanoatida katalizatorlarda, kimyo sanoatida esa nitrat kislota ishlab chiqarish va neftni qayta ishlash uchun ishlatiladi.

Oltin

Bir unsiyasi $1,900

Ming yillar davomida boylik va nufuzni ifodalab kelgan metall. Uning yaltiroqligi, nodirligi va bosqichlarda ishlov berishga qulayligi zargarlik sanoatida mashhur bo‘lishiga sabab bo‘ldi. Oltin bank zaxiralarida va investitsiya vositasi sifatida ham ishlatiladi, shuning uchun ko‘pchilik uni dunyodagi eng qimmat va noyob metallar TOP-10 taligida birinchi o‘rinda turadi, deb hisoblaydi

Oltin yuqori o‘tkazuvchanligi va korroziyaga chidamliligi tufayli elektronikada faol qo‘llaniladi. Yuqori sifatli elektr kontaktlari va birikmalarini yaratishda, shuningdek, tibbiyotda biomoslashuvchan implantlarni ishlab chiqarish va kasalliklarni davolash uchun ishlatiladi.

Iridiy

Bir unsiyasi $6,000

Dunyodagi eng noyob va qimmatbaho metallardan biri bo‘lib, korroziyaga va yuqori haroratga chidamliligi bilan ajralib turadi. Dunyodagi 10 ta eng qimmatbaho metallar qatoriga kiradi. Bu metall termojuft va kimyoviy apparatlar ishlab chiqarishda, shuningdek, aviatsiya-kosmik sanoatda ishlatiladi.

Tibbiyotda iridiy saratonni davolashda ishlatiladigan radioaktiv izotoplarni hosil qilish uchun foydalaniladi. Ilm-fanda yuqori zichligi va oksidlanishga chidamliligi tufayli massa va uzunlik standartlarini ishlab chiqarish uchun ishlatiladi.

Ruteniy

Bir unsiyasi $600

Platina guruhiga mansub metall bo‘lib, o‘tkazuvchanligi va korroziyaga chidamliligi bilan qadrlanadi. Elektronikada rezistorlar va kontaktlar tayyorlashda, kimyo sanoatida esa ammiak ishlab chiqarish va boshqa jarayonlarda katalizator sifatida ishlatiladi.

Ruteniy, shuningdek, magnit materiallar ishlab chiqarishda va nanotexnologiyalarda qo‘llaniladi. Platina va palladiy qotishmalariga ruteniyning qo‘shilishi mexanik va kimyoviy xossalarini yaxshilaydi.

Osmiy

Bir unsiyasi $400

Dunyodagi eng zich va qimmatbaho metallardan biri bo‘lib, mustahkamligi va yeyilishga chidamliligi tufayli ixtisoslashgan sohalarda qo‘llaniladi. Podshipniklar va elektr kontaktlar ishlab chiqarishda, shuningdek, kimyo sanoatida katalizator sifatida ishlatiladi.

Tibbiyotda osmiy tasvirlash uchun kontrastli preparatlar ishlab chiqish va saratonning ba'zi turlarini davolash uchun ishlatiladi. Ilmiy tadqiqotlarda osmiy juda zich materiallarni yaratish uchun material bo‘lib xizmat qiladi.

Reniy

Bir unsiyasi $1,400

Aviatsiya va neft-kimyo sanoatida qo‘llaniladigan yuqori haroratli superqotishmalar ishlab chiqarishda ishlatiladigan metall. Yuqori erish harorati va korroziyaga chidamliligi tufayli turbina parraklari va reaktiv dvigatellar uchun muhim komponent hisoblanadi.

Reniy termoelektrik materiallar ishlab chiqarishda, ilmiy tadqiqotlarda yuqori o‘tkazuvchan qotishmalar yaratishda ham qo‘llaniladi. Noyob xossalari turli yuqori texnologiyali qo‘llanishlar uchun muhim ahamiyatga ega.

Kumush

Bir unsiyasi uchun $25

Yaltiroqligi va o‘tkazuvchanligi bilan ma'lum bo‘lgan metall. Zargarlik buyumlari, tangalar va elektronikada keng qo‘llaniladi. Tibbiyotda foydali bo‘lgan antibakterial xususiyatlarga ega.

Kumush quyosh panellari va fotomateriallar ishlab chiqarishda muhim rol o‘ynaydi. Elektronikada yuqori o‘tkazuvchanligi tufayli simlar, kontaktlar va ulagichlar tayyorlash uchun ishlatiladi.

Skandiy

Bir kilogrammi $4,000

Aviatsiya va kosmik sanoat uchun yengil va mustahkam qotishmalar ishlab chiqarishda ishlatiladigan nodir metall. Skandiy-alyuminiy qotishmalari yuqori chidamlilik va yengillikka ega bo‘lib, samolyot va kosmik apparatlarni yaratish uchun ideal hisoblanadi.

Skandiy o‘ziga xos nur qaytaruvchi xossalari tufayli metallogalogen lampalar kabi yoritish moslamalarida ham qo‘llaniladi. Sportda yengil va mustahkam velosiped ramalari va boshqa sport buyumlarini ishlab chiqarish uchun ishlatiladi.

Gafniy

Bir kilogrammi $1,200

Neytronlarni yutish qobiliyati tufayli yadro reaktorlarini ishlab chiqarishda qo‘llaniladi. Elektronikada, shuningdek, yuqori haroratga chidamlilik hamda mustahkamlik talab qilinadigan aviatsiya va kosmik sanoat uchun super qotishmalar ishlab chiqarishda ishlatiladi.

Gafniy turli sanoat jarayonlarida qo‘llaniladigan issiqbardosh qotishmalar va yuqori haroratli keramika tayyorlashda ishlatiladi. Shuningdek, yarimo‘tkazgichlar va noyob xossalarga ega yangi materiallarni yaratishda muhim ahamiyatga ega.

Talliy

Bir kilogrammi $3,000

Maxsus shisha va yarimo‘tkazgichlar ishlab chiqarishda ishlatiladigan yumshoq qimmatbaho metall. Shisha ishlab chiqarishda talliy optik xossalarini va harorat o‘zgarishiga chidamliligini yaxshilaydi. Tibbiyotda talliy yurakdagi qon oqimini baholash uchun radioizotop diagnostika muolajalarida qo‘llaniladi. Noyob xususiyatlari tufayli turli yuqori texnologiyali va tibbiyot sohalari uchun muhim element hisoblanadi.

Germaniy

Bir kilogrammi $1,500

Optik tolalar, infraqizil qurilmalar va yarimo‘tkazgichlar ishlab chiqarishda ishlatiladi. O‘ziga xos optik xususiyatlari uchun germaniy telekommunikatsiya va harbiy texnologiyalarda katta ahamiyatga ega.

Germaniy, shuningdek, quyosh batareyalari va radiatsiya detektorlarini ishlab chiqarishda qo‘llaniladi. Tibbiyotda ba'zi diagnostika tizimlari va tibbiy qurilmalarda komponent sifatida ishlatiladi.

Boshqa qimmatbaho metallar

Yuqorida sanab o‘tilganlardan tashqari, nodir, qimmatbaho va o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lgan yana bir necha metallar mavjud:

Indiy. Yumshoq, bolg‘alanuvchan metall bo‘lib, asosan elektronika va yarimo‘tkazgich sanoatida ishlatiladi. Yupqa plyonkali tranzistorlar va suyuq kristalli displeylar (LCD) ishlab chiqarishda qo‘llaniladi. Indiy, shuningdek, yadro energetikasi va aviatsiyada ishlatiladigan past erish haroratiga ega qotishmalarni yaratishda ham ishlatiladi.

Galliy. Xona haroratidan biroz yuqori haroratda erish qobiliyati bilan mashhur. LED va yarimo‘tkazgichli qurilmalar ishlab chiqarishda ishlatiladi. Galliy tibbiy termometrlar va yuqori sezgir harorat datchiklarida ham qo‘llaniladi. Galliy noyob xossalari bilan zamonaviy texnologiyalar uchun muhim element hisoblanadi.

Tellur. Issiqlikni elektrga va aksincha aylantira oladigan termoelektrik qurilmalar ishlab chiqarishda ishlatiladi. Tellur, shuningdek, quyosh panellarini ishlab chiqarishda va ba'zi qotishmalarning xususiyatlarini yaxshilash uchun legirlovchi element sifatida qo‘llaniladi.

Seriy. Siyrak yer metali, turli yuqori texnologik sohalarda qo‘llaniladi. Avtomobil sanoatida qo‘llaniladigan katalizatorlarning asosiy komponenti bo‘lib, shisha va abraziv materiallar ishlab chiqarishda foydalaniladi. Seriy metallurgiya va yadro energetikasida ham qo‘llaniladi.

Neodim. Qattiq disklar, elektr dvigatellar va generatorlarda ishlatiladigan kuchli doimiy magnitlarni ishlab chiqarishda keng foydalaniladi. Neodim magnitlari magnit-rezonans tomograflar (MRT) kabi tibbiy asboblarda qo‘llaniladi.

Lyutetsiy. Yadro tibbiyotida saratonni davolashda qo‘llaniladigan radioizotoplarni tayyorlash uchun ishlatiladi. Lyutetsiy ilmiy tadqiqotlarda ham, maxsus optik qurilmalarning ayrim turlarini ishlab chiqarishda ham qo‘llaniladi.

Bu metallarning barchasi noyob va qimmat bo‘lishiga qaramay, sanoat va texnologiyalarning turli sohalarida muhim rol o‘ynaydi. Bularning noyob xossalari insoniyat faoliyatining ko‘plab sohalarida muhim ahamiyatga ega.