Sodda qilib aytganda, daromad nima: turlari, foyda va tushumdan farqi

“Daromad” so‘zini doimo tushum va foydaga nisbatan ishlatamiz. Aslida bu atamalar bir-biridan farq qiladi. Daromad nima ekanligi va uni qanday boshqarish kerakligini tushunish moliyaviy barqarorlik va shaxsiy maqsadlarga erishishda muhim qadamdir.

Atama ta'rifi

Daromad — bu shaxs yoki tashkilot ma'lum vaqt mobaynida oladigan pul yoki boshqa iqtisodiy foyda miqdori. Bu ish haqi, biznesdan olinadigan foyda, investitsiyalardan olinadigan daromadlar, ijara haqi va boshqa daromad shakllari kabi barcha turdagi tushumlarni o‘z ichiga oladi.

Atamaning eng sodda va tushunarli ta'rifi: daromad — bu ixtiyoringizga tushadigan va sarflash, jamg‘arish, investitsiya qilish uchun ishlatilishi mumkin bo‘lgan har qanday pul.

Daromad, foyda va tushum: farqi nimada?

Tushum — ma'lum bir davrda tovarlarni sotish yoki xizmatlar ko‘rsatishdan olingan umumiy pul miqdori. Ko‘rsatkich har qanday xarajatlarni chegirib tashlagunga qadar umumiy sotuv hajmini aks ettiradi. Masalan, do‘kon 100 000 so‘mlik tovar sotgan bo‘lsa, bu summa uning tushumi bo‘ladi.

Daromad — bu kengroq tushuncha bo‘lib, savdo va investitsiyalardan olingan daromad, maosh va ijara haqi kabi barcha turdagi tushumlarni o‘z ichiga oladi. Bu shaxs yoki tashkilot ma'lum bir vaqt oralig‘ida oladigan barcha pul tushumlari miqdori.

Foyda — daromad va xarajatlar o‘rtasidagi ayirmadir. Bu barcha xarajatlar qoplangandan so‘ng qolgan pul miqdorini ko‘rsatadi. Misol uchun, biznes 100 000 so‘m daromad olib,  ishlab chiqarish va operatsion xarajatlarga 70 000 so‘m sarflagan bo‘lsa, foydasi 30 000 so‘mni tashkil etadi.

Demak:

Tushum — xarajatlarni chegirib tashlagunga qadar sotuvlarning umumiy hajmi.

Daromad — barcha daromad, jumladan tushum va boshqa manbalar.

Foyda — daromaddan barcha xarajatlar chegirib tashlanganidan keyingi qoldiq.

Daromad turlari: aktiv va passiv

Daromad manbalarini mezonlarga ko‘ra turlarga ajratish mumkin. Birinchi navbatda, aktiv va passiv daromadlar haqida aytib o‘tish kerak.

Aktiv daromad — bu bajarilgan ish uchun olingan pul. Bunga quyidagilar kiradi: ish haqi — yollanib bajarilgan ish uchun muntazam to‘lovlar; biznesdan olingan foyda — barcha xarajatlar chegirib tashlanganidan keyin biznes egalari oladigan pul; frilanserlik va o‘zini o‘zi band qilishdan olingan daromadlar — loyiha ishi, konsultatsiya yoki boshqa xizmatlar uchun olinadigan gonorarlar.

Passiv daromad — insonning kundalik faoliyatisiz muntazam ravishda tushadigan pul. Bu turga quyidagilar kiradi: investitsiyalardan tushumlar — aksiyalar, obligatsiyalar va boshqa moliyaviy vositalarga qo‘yilgan mablag‘lardan olingan foyda, masalan, dividendlar va foizlar; ijara daromadi — ko‘chmas mulk yoki boshqa mulkni ijaraga berishdan olingan tushumlar; mualliflik va litsenziya daromadlari — intellektual mulkdan: kitoblar, musiqa, patentlardan foydalanganlik uchun to‘lovlar; nafaqalar va ijtimoiy to‘lovlar — ijtimoiy ta'minot doirasida davlat yoki boshqa tashkilotlardan muntazam to‘lovlar.

Oluvchiga ko‘ra daromad turlari

Shuningdek, daromad turlari oluvchiga ko‘ra ajratiladi.

Davlat

Davlatning asosiy daromad manbai soliqlar hisoblanadi: jismoniy va yuridik shaxslarning daromad solig‘i, qo‘shilgan qiymat solig‘i (QQS), mol-mulk solig‘i, aksiz solig‘i va boshqalar. Shuningdek, davlatning boshqa daromad manbalari ham mavjud: bojxona bojlari — davlat chegarasi orqali tovarlarni olib kirish va olib chiqish uchun to‘lovlar; yig‘im va bojlar — turli davlat xizmatlari va ruxsatnomalar berilganligi uchun to‘lovlar; davlat korxonalarining foydasi — davlat tasarrufidagi korxonalar faoliyatidan olingan daromad; jarima va penyalar — qonun va qoidalarni buzganlik uchun undiriladigan pul.

Korxonalar

Savdodan olingan tushum — korxonalarning asosiy daromad manbai bo‘lib, tovar yoki xizmatlarni sotishdan olingan summalarni o‘z ichiga oladi. Shuningdek, korxonalar investitsiyalardan, ijara tushumlaridan, litsenziya va mualliflik daromadlaridan ham foyda ko‘rishlari mumkin.

Aholi

Aksariyat odamlar uchun asosiy daromad manbai ish haqi hisoblanadi. Aholining ayrim toifalari nafaqa va ijtimoiy to‘lovlar kabi passiv daromad turini oladilar. Jismoniy shaxslar uchun boshqa pul manbalari tadbirkorlik faoliyati, investitsiyalar yoki intellektual mulkni sotishdan olingan tushumlardir.

Daromad, tushum va foyda o‘rtasidagi farqni bilish moliyaviy savodxonlik uchun muhimdir. Daromad — bu siz oladigan barcha pullar, jumladan, ish haqi, biznes va investitsiyadan olinadigan foyda. Tushum — bu xarajat chegirilgunga qadar sotuvdan tushgan umumiy summa. Foyda — bu daromaddan barcha xarajatlar chegirib tashlanganidan keyin qoladigan miqdor. Bu tushunchalarni bilish moliyani yaxshiroq boshqarishga, maqsadlarga erishishga va kelajakni rejalashtirishga yordam beradi.