Pasport nusxasini so‘rashdi: ma’lumotlar tarqalishidan o‘zingizni qanday himoya qilishingiz mumkin

Pasport nusxasi so‘raladigan holatlar shaxsiy ma’lumotlarning xavfsizligi bilan bog‘liq tashvish va savollarni keltirib chiqarishi mumkin. Ushbu maqolada bunday so‘rovlarga qanday javob berish va shaxsiy ma’lumotlaringizni qanday himoya qilish kerakligini ko‘rib chiqamiz.

Pasport ma'lumotlaringizni kim va qanday holatlarda so'rashga haqli

Avvalo, asl pasport va uning nusxasi teng yuridik kuchga ega emasligini tushunishingiz kerak. Pasport sahifalarining nusxasi hujjat emas. Pasport esa sizning shaxsingizni tasdiqlashi mumkin. Pasportning asl nusxasi bankka kelganda, davlat organlarida hujjatlarni rasmiylashtirishda, chegarada pasport nazoratidan o‘tishda va shu kabi boshqa holatlarda talab qilinadi. Agar talablarning qonuniyligiga shubhangiz bo‘lsa, har doim qonun hujjatlarining muayyan moddasi keltirilgan manbani aniqlashtirishni so‘rang.

Militsiya xodimida sizni hibsga olish yoki jarimaga tortish uchun asos bo‘lsa, pasportni ko‘rsatish mumkin. Ammo uni garov evaziga biron bir joyda qoldirishingiz (masalan, velosipedni ijaraga olganingizda), pasport ma'lumotlarini yoki pasport skanerini so‘ragan har bir kishiga taqdim etishingiz va ishga joylashayotganda pasportingizning nusxasini yuborishingiz shart emas. Agar kompaniya ishonchli bo‘lmasa, pasport skanerini taqdim etmasligingiz lozim.

Pasport nusxasini uchinchi shaxslarga topshirishda shaxsiy ma'lumotlarga ishlov berish va ulardan foydalanishga ruxsat beruvchi shartnomani imzolaganingizga e'tibor berishingiz kerak. Agar hujjatni imzolaganingizdan so‘ng, kompaniyani ishonchsiz deb bilsangiz, rozilikni qaytarib olish huquqiga egasiz, shundan so‘ng “Shaxsga doir ma'lumotlar to‘g‘risida”gi Qonunning 17-moddasiga binoan hujjatlar va yozuvlarning barcha nusxalari yo‘q qilinadi.

Pasport ma'lumotlarini uzatishda qanday xavflar mavjud

Shaxsiy va pasport ma'lumotlarini uzatish, shuningdek pasport fotosurati yoki skanerini yuborishda hech qanday noqonuniy jihat yo‘q. Biroq, messenjer yoki elektron pochtani jinoyatchilar buzib kirishi mumkin. Shundan so‘ng nima bo‘lishi mumkin?

1. Bunday holda, pasport nusxasi matnni yanada ishonchli ko‘rsatish uchun “xayriya uchun” pul yig‘adigan e'lonlarda ishlatilishi mumkin..
2. Firibgarlar elektron hamyon va hisoblar yaratib, ular orqali “pul yuvishlari” mumkin.
3. Pasport egasi nomidan u bilmagan holda kredit va bank kartalari rasmiylashtirilishi mumkin. Kutilmaganda, fuqaro o‘z nomiga noma'lum moliya tashkilotidan kredit olinganligini va endi u kechiktirilgan to‘lovlar sabab qarzdor sifatida ro‘yxatga olinganini aniqlashi mumkin.
4. Ba'zi jinoyatchilar ko‘chmas mulk bilan bog‘liq bitimlarni bajarish uchun birovning pasportidan foydalanadilar. Ular, masalan, kvartirani ijaraga olishlari va undagi maishiy texnika va mebellarni o‘g‘irlashlari mumkin. Bunday holda, sud jarayoni pasportning qonuniy egasiga qarshi yo‘naltiriladi va advokatga ishni muvaffaqiyatli hal qilish juda qiyin bo‘ladi.
5. Pasport nusxasi qora bozorda ko‘p marta qayta sotilishi mumkin va zarar shaxsiy guvohnomaning fotosuratini sotib olgan firibgarlar soniga mutanosib ravishda oshib boradi.

Bu mumkin bo‘lgan oqibatlarning bir qismi. Agar uchinchi shaxslar nafaqat pasport ma'lumotlarii, balki pasport egasining sim-kartasigni ham qo‘lga kiritsalar, bu juda katta xavfli holatlarga olib keladi. Bunday vaziyatda zudlik bilan pasportni o‘zgartirish va sim-kartani bloklash kerak.

O‘zingizni qanday himoyalashingiz mumkin

Pasport ma'lumotlarini taqdim etishni so‘ragan kompaniyalarni har doim diqqat bilan tekshiring. Qancha vaqtdan beri ro‘yxatdan o‘tganligi, qaysi sohada ixtisoslashgani, unda qancha xodim ishlashi  va jismoniy ofisga ega ekanligini bilib oling. Misol uchun, agar kompaniya o‘zini sayyohlik agentligi sifatida taqdim etsa, lekin soliq xizmatida butunlay boshqa sohada faoliyat yuritayotgan kompaniya sifatida ro‘yxatdan o‘tgan bo‘lsa, bu shaxsiy ma'lumotlarni uzatishni rad etish uchun sababdir.

1-usul. Pasport nusxasini taqdim etmaslik mumkinligini aniqlash

Ko‘pincha kompaniya vakillari bunga rozi bo‘ladilar, chunki ularga hujjatning fotosurati emas, balki faqat pasport ma'lumotlari kerak bo‘ladi. Bu xizmat ko‘rsatuvchi bilan shartnomalar imzolashda qulaydir: barcha kerakli ma'lumotlar allaqachon hujjatga kiritilgan, shaxsiy uchrashuvda esa kompaniya vakili ma'lumotni asl nusxasi bilan tekshirishi uchun pasportingizni taqdim etasiz.

Nima uchun bunday vaziyatda pasport skanerini taqdim etmaslik kerak? Chunki pasport fotosuratlari savdosi ko‘pincha ushbu ma'lumotlarni qonuniy ravishda egallagan shaxslar tomonidan amalga oshiriladi — masalan, ishga qabul qilish yoki mehmonxonada ro‘yxatdan o'tish paytida.

2-usul. Ba'zi ma'lumotlarni yashirish

Hech kim kredit olishda pasportingiz nusxasidan foydalana olmasligi uchun fotosuratdagi ba'zi ustunlarni yashirishingiz mumkin. Moliyaviy tashkilotlar o‘zgartirishlar yoki yozuvlari bo‘lgan nusxalarni qabul qilmaydi. Masalan, siz “Jins” yoki “Imzo” ustunini yoki fotosuratni qisman qog‘oz bilan yopishingiz mumkin.

3-usul. Skanerda kim uchun va qachon tayyorlanganligini belgilash

Bunday holda, qabul qiluvchi kompaniyada hech qanday savollar bo‘lmaydi, firibgarlar esa moliyaviy tashkilotlarda nusxadan foydalana olmaydilar. Quyidagilarni yozish mumkin: “Pasport fotosurati 18.12.2023 yilda “Lyutik” MChJning kadrlar bo‘limi uchun tayyorlangan”. Yozuvni fotosurat bo‘ylab, diagonal ravishda joylashtirish tavsiya etiladi. Uni har qanday grafik muharririda o‘rnatish mumkin. Nusxangizni olgan xodimning imzosi ham ortiqcha bo‘lmaydi.

4-usul. O‘qiladigan, ammo xira pasport fotosuratini olish

Kadrlar bo‘limi uchun pasportingizning fotosurati qanchalik yuqori sifatli ekanligi unchalik muhim emas — asosiysi ma'lumotlarni o‘qish mumkinligi. Ammo qora bozorda qayta sotilayotganda, yuqori aniqlikdagi rangli skanerlar qadrlanadi. Shuning uchun pasportni smartfonga  suratga olayotganda, kadr tekisligidan tashvishlanmang. Bundan tashqari,  kadrning aniqligi va yorqinligini har qanday fotosurat muharririda sozlash mumkin.

5-usul. Fayllarni uzatishda himoyani kuchaytirish

Shaxsiy ma'lumotlarni himoya qilish uchun pasport nusxasini elektron pochta orqali uzatishda WinRAR arxivini parol bilan, parolni esa qabul qiluvchiga SMS orqali yuborish qulay. Masalan, mehnat shartnomasini imzolagan kompaniyaning kadrlar bo‘limi xodimiga. Messenjerlarda fotosuratlar va xabarlarni o‘z-o‘zini o‘chirish funksiyasidan foydalangan yaxshiroqdir. Ushbu funksiya Telegram, WhatsApp, VKontakte va Viber tarmoqlarida mavjud.