O‘quvchi uchun choʻntak puli: qancha berish kerak va nimalarni yodda tutish kerak

Choʻntak pullari — bu bolalar ota-onalaridan shaxsiy xarajatlar uchun oladigan mablagʻlar. Bu bolaga yoshligidanoq moliyaviy savodxonlikni oʻrganishga yordam beradi. Ammo pullar notoʻgʻri ishlatilsa, nizolarni keltirib chiqarishi mumkin. Keling, bolalarga choʻntak pullari kerakmi yoki yoʻqligini, ularni necha yoshdan berish kerakligini va qanday miqdor maqbul blanishini aniqlaylik.

Bolalarga shaxsiy xarajatlar uchun pul berish kerakmi

Bolaga pul berishni uning oʻzi pulga qiziqishni boshlagan paytdan boshlash mumkin. Bolalar hatto kichik miqdordagi naqd pul bilan ham tengdoshlari orasida oʻzlarini yanada qulay his qilishadi. Bu boshlangʻich sinflarda, ayniqsa seziladi. Masalan, bolalar maktab bufetidan bulochkalar yoki darsdan keyin muzqaymoq sotib olishni boshlaganlarida. Bola qolganlarga xunuk ko‘rinib qolmasligi uchun doʻstlari qilgan ishni qila olishi juda muhimdir.

Qaysi yoshdan boshlab siz choʻntak pulini berishingiz mumkin

Qat'iy tavsiyalar mavjud emas. Bu bolalarning moliyaviy mustaqillik va javobgarlikka tayyorligiga bogʻliq. Bu odatda 7-8 yoshda sodir boʻladi. Ammo har bir bola oʻziga xosdir va siz uning shaxsiy ehtiyojlariga e'tibor qaratishingiz kerak.

Bolaga qancha choʻntak puli berish kerak

Choʻntak mablagʻlari miqdori masalasi mutlaqo individualdir. Dastlabki bosqichda siz bolaning oʻrtacha kunlik iste'molini hisoblashingiz va shu miqdordan boshlashingiz mumkin. Masalan, maktabga borish va qaytish uchun pul, tushlik toʻlovlari, qoʻshimcha darslar va u oʻz xohishiga koʻra sarflashi mumkin boʻlgan ixtiyoriy mablagʻlar.

O‘quvchiga oʻrta hisobda haftasiga 60 ming soʻm kerak boʻladi. Agar unda transport kartasi boʻlsa va maktab ovqatlari uchun toʻlangan boʻlsa, unda bu summaning bir qismini yig‘ib qo‘yishga ajratish mumkin.

Choʻntak pulini qanchalik tez-tez berish kerak

Bu savol ota-onalarning ixtiyorida. Masalan, pulni har kuni, haftada yoki oyda bir marta berish mumkin. Muntazam moliyalashtirish bolalarni byudjet xarajatlarini rejalashtirishga oʻrgatadi. Agar pul berish tasodifiy boʻlsa, bola shaxsiy mablagʻlarning qiymatini tushunmasligi xavfi mavjud.

Yaxshi baho uchun pul berish kerakmi

Ba'zi bolalar uchun shaxsiy moliya yaxshi baholar olish uchun turtki boʻladi. Boshqalarda esa   darslarga qiziqishning yoʻqolishiga olib kelishi mumkin. Yaʻni, u bilim olishga emas, balki yaxshi baho orqali pul ishlashga e'tibor qaratadi. Bunday holatda muvozanatni saqlash va oʻqishni ish haqiga aylantirmaslik muhimdir.

Choʻntak pulini qanday qilib berish kerak

Agar bola endigina mustaqil ravishda xarid qilishni boshlayotgan bo‘lsa, unga naqd pul bergan yaxshiroqdir. Shunday qilib, u asta-sekin banknotlarning qiymatini tushunishi, kerakli miqdorni hisoblash va oʻzgarishlarni tekshirishni oʻrganishi mumkin.

Toʻqqiz yoshdan oshgan bolalar allaqachon bank kartasini olishlari mumkin. Bu yoshdagi bola hisob-kitoblarning zamonaviy usullarini oʻzlashtirishga tayyor. "Kapitalbank" bolalar uchun har xil turdagi debet kartalarini taklif qiladi, ularni ota-onalarning hisob raqamiga bogʻlash va mablagʻlarni oʻtkazish mumkin. Bundan tashqari, kartada pulni tejash uchun "Aqchadon" funksiyasi mavjud.

Bolani choʻntak pulidan foydalanishga qanday oʻrgatish kerak

Agar siz bolangizga puldan qanday foydalanishni va uning qiymatini oʻrgatmasangiz, u mablagʻlarning qiymatini tushunmasligi va katta miqdordagi mablagʻni talab qilishi xavfi mavjud.

Aksariyat bolalar ota-onalarning xatti-harakatlarini nusxalashadi, shuning uchun siz mablagʻlarni boshqarish boʻyicha namuna koʻrsatishingiz kerak. Misol uchun, birgalikda kundalik xarid qilishdan boshlang — kechki ovqat uchun birga bozorlik qiling. Yoki muntazam ravishda oilaning oyiga qancha mablagʻ sarflanishi, hisob-kitoblar va majburiy xarajatlar uchun qancha pul sarflanishi va qanchasi qolishi haqida muhokama qiling.

Vaqt oʻtishi bilan bolalar puldan oqilona foydalanish muhimligini anglay boshlaydilar, shunda ular istagan mahsulotlarni xarid qilishlari uchun yetarli pul yigʻa oladilar. Pulni toʻplab, jiddiyroq xaridlarni amalga oshirish mumkinligini tushunib yetadilar.

Bolaning xarajatlarini nazorat qilish kerakmi

Ota-onalarning asosiy vazifasi bolalarni keraksiz xarajatlardan himoya qilish va byudjetni taqsimlashni oʻrgatishdir. Ammo nazorat haddan tashqari koʻp boʻlmasligi va ularning shaxsiy makonini buzmasligi kerak. Bolani pul sarflasha majburlamang. Uning oʻzi qaror qabul qilsin. Agar u bir vaqtning oʻzida zarur boʻlganidan koʻproq mablagʻ sarflasa va kundalik xarajatlariga puli yetmay qolsa, bola ortiqcha sarf-xarajatlarning oqibatlarini tezda tushunadi.

Bolani puldan mahrum qilish bilan jazolash mumkinmi?

Farzandingizdan choʻntak pulini olib qo‘ysangiz, bu xafagarchilik, gʻazab yoki oʻz qobigʻiga oʻralib qolishini keltirib chiqarishi mumkin. Bolalar oʻzlari uchun muhim narsalarni sotib olishni yoki maktabdan keyin doʻstlari bilan vaqt oʻtkazishni rejalashtirishlari mumkin, masalan, muzqaymoq sotib olishni. Bunday imkoniyatdan mahrum boʻlgach, ular, ayniqsa, jamoada oʻzlarini noqulay his qilishadi. Bunday jazo oʻrniga pul bilan bogʻliq boʻlmagan boshqa ta'sir choralarini qoʻllagan yaxshiroqdir.

Qanday hollarda choʻntak pulini berishni toʻxtatish kerak

Bolalarga choʻntak pullarini berishni faqat ular oʻzlari pul ishlashni boshlaganlarida toʻxtatish joizdir. O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksiga ko‘ra, o‘n to‘rt yoshga to‘lgan bola ota-onasining roziligi bilan allaqachon mehnat shartnomasi bo‘yicha ishlashi mumkin. Asosiysi, uning ishi oʻqishiga xalaqit bermasligi va sogʻligʻiga zarar yetkazmasligi kerak.

Ba'zi bolalar erta yoshdan boshlab mukofot uchun har qanday oddiy bir martalik ishlarni mustaqil ravishda bajaradilar. Masalan, ular meva terishga yordam berishadi, qoʻshnilarning itlari bilan sayr qilishadi, mashinalarni yuvishadi. Ota-onalar fazrandlarining pul ishlashga boʻlgan bunday istagini faqat mamnuniyat bilan qabul qilishlari kerak. Demak, bu bola pul osmondan tushib qolmasligi, uni ishlab topish kerak ekanligini tushunyapti, degani.

Ota-onalarning asosiy xatolari

Ota-onalar qanday xatoliklarga yoʻl qoʻyishlari mumkin:

• Ular farzandlariga choʻntak puli bermaydilar. Bunday holda, bola oʻzini ajratilgandek his qila boshlaydi, tengdoshlariga hasad qiladi, bezovtalanadi, atrofdagilardan yopilib qoladi va hatto tajovuzkor boʻlib ketadi.
• Ular choʻntak pulini juda kech berishni boshlaydilar. Agar 10-12 yoshli bola oʻz mablagʻi bo‘lmasligiga odatlangan boʻlsa-yu, uning qoʻliga pul tushlib qolsa, uni qanday ishlatishni bilmay sarosimaga tushib qolishi mumkin. Oʻquvchi oʻz byudjetini qanday qilib toʻgʻri boshqarishni bilmaydi, bu esa asossiz xarajatlarga olib keladi.
• Bolaga pulni qanday sarflash kerakligini aytmaslik kerak. Har bir bola shaxsiy mablagʻlarini nimaga sarflashini oʻzi tanlashi kerak.
• Bolalarga byudjetni qanday tashkillashtirishni aytmang. Bola dastlab pulni majburiy xarajatlarga, jamgʻarma qismiga va ixtiyoriy xarajatlarga taqsimlash kerakligini tushunishi kerak.

Bolalarga choʻntak pulini berish yoki bermaslik ota-onalarga bogʻliq. Shaxsiy mablagʻ bolaga moliyaviy savodxonlik asoslarini oʻrganishga, mustaqil va mas'uliyatli boʻlishga yordam beradi. Shuni yodda tutish kerakki, bolalar uchun choʻntak puli jazolash yoki mukofotlash vositasi emas. Har bir bola o‘ziga xosdir, shuning uchun uning shaxsiy moliyaga boʻlgan yondashuvi individual boʻlishi kerak.