Donolar bisotidan: moliyaviy savodxonlik farzandingiz kelajagini qanday shakllantiradi

Ushbu maqolada sizga bolalarni yoshligidan o'z mablag'laridan oqilona foydalanishlarini qanday o'rgatish kerakligi va buning uchun sizdan nimalar talab qilinishi haqida aytib o'tamiz.

Zamonaviy dunyoda bolalar ko'plab moliyaviy muammolarga duch keladilar: bank kartalari va ilovalardan foydalanishdan tortib to yaxshigina pul ishlash va anchagina pul yo'qotish mumkin bo'lgan pullik onlayn o'yinlargacha. Ilgari naqd pul bilan to'g'ri muomala qilishni bilish kifoya edi, ammo endi vazifalar ro'yxati ancha kengaydi. Bundan tashqari, milliy va xalqaro moliya tizimlari murakkablashdi, shuning uchun ham qachon va qanday qilib ko'proq pul topish va uni yanada ko'paytirishni tushunish ko'proq bilim talab qiladi.

Farzandlaringizga moliyaviy savodxonlikni qanchalik erta o‘rgatsangiz, kelajakda ular uchun moliyaviy masalalarni boshqarish shunchalik osonroq bo‘ladi.

AQShning ba'zi shtatlari, masalan, Yutada 2008-yilda o'rta maktab o'quvchilari uchun majburiy moliyaviy savodxonlik dasturi joriy qilingan. Michigan universiteti tomonidan o'tkazilgan tadqiqotga ko'ra, moliyaviy savodxonlik tamoyillarini erta o'rgatish qarz tuzoqlariga tushib qolish, yoshlikda noto'g'ri kredit olish va boshqa moliyaviy qiyinchiliklarni kamaytirishga yordam beradi.

Tadqiqotchilarning fikriga ko'ra, maktab darslari ham foydali, ammo oilada moliyaviy savodxonlikni rivojlantirish muhimroqdir. Siz buni 5 yoshdan boshlashingiz mumkin.

"Maktabda o'qitiladigan bir kursdan keyin hech kim chet tilida gapira olmaydi. Moliyaviy savodxonlik ham shunday, shuning uchun buni faqat ota-onalargina o'rgatishlari mumkin. Ammo ko'pincha ular o'z farzandlariga noto'g'ri o'rnak berishadi va ularni pulni o'ylamasdan sarflashga o'rgatishadi. Moliyani boshqarish vaqt o'tishi bilan o'rganiladigan odat va mahoratdir”, - deydi AQSh Moliyaviy ta'lim kengashi direktori Vins Shorb.

Moliyaviy savodxonlik tushunchasiga nimalar kiradi 

Xalqaro standartlarga ko'ra, moliyaviy savodxonlik oltita asosiy jihatni o'z ichiga oladi:

Pul yig'ish qobiliyati 

Bola o'z ehtiyojlarini qondirishi uchun (masalan, yangi o'yinchoq sotib olish) ma'lum miqdordagi pulni tejashga harakat qilish kerakligini tushunadi. Shunday qilib, odam nafaqat o'yin-kulgi uchun, balki kelajakka katta sarmoya - ta'lim yoki birinchi mashina sotib olish uchun ham tejashni o'rganishi mumkin.

So'nggi tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, moliyaviy savodxonlikni erta o'rgana boshlagan bolalar nafaqa yoshiga yetganlarida buni o'rganmagan tengdoshlariga qaraganda ancha boyroq bo'lishadi.

Pulni sarflash qobiliyati 

Bu istakni ehtiyojdan ajratish qobiliyatidir. Masalan, bola o'yinchoq olgisi kelyapti, lekin issiq etik undan muhimroq. Bu yerda bolaga hozir nima sotib olish ustuvorligini tushunishni o'rgatish va byudjet cheklovlariga e'tibor qaratib, nima uchun ikkala mahsulotni bir vaqtning o'zida sotib olish mumkin emasligini tushuntirish muhimdir.

Pul topish qobiliyati 

Pul qayerdan kelayotgani va ota-onasi hamda boshqa odamlar uni qanday topayotganini tushunishdir.

Qarz olish qobiliyati 

Kattaroq bolalar qarz olish nima ekanligini allaqachon tushunishadi va sinfdoshlaridan qarz olishlari mumkin. Bu yerda siz bank kreditlari, foizlar va qarz tuzog'iga tushib qolmaslik yo'llari haqida aytishingiz mumkin. Shuningdek, sinfdoshlar bilan munosabatlarni buzmaslik uchun, masalan, tushlik pulini qaytarib bermaslik kabi holatlar bo'lmasligi uchun qarzni o'z vaqtida qaytarish qanchalik muhimligini muhokama qilish mumkin.

Sarmoya kiritish qobiliyati 

Kattaroq bolalar uchun — kelajakda daromad keltirishi uchun pulni qanday saqlash va sarmoya kiritish.

Pulni himoya qilish qobiliyati 

Pulni saqlash va himoya qilish, xoh u maktab tushligi uchun arzimas pul bo'lsin, xoh katta mablag' bo'lsin, juda muhimdir.

Qanday va qaysi yoshda o'rgatish kerak 

Turli yoshdagi bolalar uchun turli xil yondashuvlar qo'llanilishi mumkin. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun hammasini o'yin tarzida tushuntirish va eng asosiy ma'lumotlar bilan cheklangan yaxshiroqdir. Bundan tashqari, ular ota-onalari bilan vaqt o'tkazishni va o'zlarini "kattalar" kabi his qilishni yaxshi ko'radilar, shuning uchun ularga kattalar bilan birga o'quv videolarini tomosha qilish yoki bolalar moliya kitoblarini o'qish yoqishi mumkin.

Boshlang'ich sinf o'quvchilariga allaqachon oddiy vazifalarni ishonish mumkin: do'konda xarid qilish va qaytimni hisoblash, kommunal to'lovlarni birgalikda hisoblash, ta'tilda o'yin-kulgi uchun byudjet tuzish. Bu yoshdagi bolalar moliyaviy hisob-kitob dasturlari va boshqa oddiy vositalarni o'zlashtirishga qiziqishadi.

Beshinchi sinfdan boshlab bolalarga allaqachon bank tizimi va kreditlar haqida o'rgatish, shuningdek, moliya haqida video va maqolalar ko'rsatish, "Monopoliya" yoki "Sotildi!" kabi pul bilan bog'liq o'yinlarni o'ynash mumkin.

Bundan tashqari, moliyaviy savodxonlikni o'rgatish uchun siz quyidagi ilovalardan foydalanishingiz mumkin: "Uch mushuk: bolalar uchun moliya", "Finznayka" va "Monetkini". Bu o‘yinlarda bolalardan qahramonlarga byudjetni taqsimlashda yoki ma'lum miqdorni yig'ishda yordam berish so'raladi.

Bolalarni moliyaviy savodxonlikka o'rgatishni nimadan boshlash kerak 

O'z misolingizda ko'rsating

Farzandlaringizga moliyangizni qanday boshqarayotganingizni ayting: qanday qilib maosh olasiz, byudjet tuzasiz va xaridlarni rejalashtirasiz. Ular sizning misolingizda o'rganish orqali bunday ma'lumotni tezda o'zlashtiradilar. Ularni oilaviy moliyaviy munozaralarga jalb qiling va turli xil xaridlar va xarajatlar bo'yicha fikrlarini eshiting.

Bolalarga o'z pullarini tejashlariga yordam bering

Farzandingiz bilan nima uchun pul to'plashni xohlashini va buni qanday qilib yaxshiroq amalga oshirish mumkinligini muhokama qiling. Yangi velosiped, ko'ylak yoki o'yinchoq — u uchun haqiqatan ham muhim bo'lgan maqsadni qo'ying. O'g'lingiz yoki qizingiz xohlagan narsasiga erishish uchun nimani tejash mumkinligi va buning uchun qancha vaqt ketishi haqida o'ylab ko'rsin.

Vazifalarni bajargani uchun mukofot berishni o'ylab ko'ring

Hamma ota-onalar bunga qo‘shilmaydilar, lekin bolangizga uy ishlarini qilgani uchun pul berib, o'z maqsadlari yoki kichik xarajatlarini qoplashi uchun pul yig'ishga o'rgatishingiz mumkin. Biroq, psixologlar bolalarni ta'limdagi muvaffaqiyatga erishish uchun mukofotlashni tavsiya etmasligini hisobga olish kerak, chunki bu bolada o'qishga noto'g'ri munosabatni shakllantirishi mumkin.

Byudjetni rejalashtirishni o'rgating

Bolalarga byudjetni rejalashtirishning turli usullarini o‘rgating, buning uchun mavjud ilovalar va texnikalardan  foydalaning. Farzandingizga har hafta yoki har oy cho'ntak xarajatlari uchun ma'lum miqdorda mablag' ajrating va iloji boricha ko'proq kerakli xaridlarni qilishi uchun bu mablag'larni samarali taqsimlashiga yordam bering.

Xavfsizlik va tanqidiy fikrlashni o'rgating

Farzandlaringizga asosiy xavfsizlik qoidalarini o'rgating: begonalarga pul bermaslik, bank ma'lumotlarini maxfiy saqlash, hujjatlar yoki kartalarni uchinchi shaxslarga bermaslik. Firibgarlarning qurboniga aylangan yoki kreditlar tufayli katta qarzga botgan odamlar haqida aytib bering. Agar biron bir shubhali holatlar bo'lsa, kattalarga aytishini va do'konda xaridlar uchun pul to'layotganda, ma'lumotni bir necha marta tekshirishini so'rang.

Bolalarga pul haqida: nimani o'qish va ko'rsatish kerak

10-12 yoshdagi bolalarga allaqachon moliya bilan bog'liq kitoblarni tavsiya qilish mumkin. Bunga ajoyib misol Bodo Sheferning "Mani ismli it" kitobidir. Unda bosh qahramon misolida moliyaviy muammolar va ularni hal qilish tamoyillari haqida hikoya qilinadi. 15 yoshdan oshgan bolalar uchun Robert Kiyosakining mashhur "Boy ota, kambag'al ota" kitobining moslashtirilgan versiyasi to‘g‘ri keladi. Unda muallif o‘smirlik chog‘ida qanday qilib pul bilan muomala qilishni o‘rgangani va bu yo‘lda unga nima yordam berganini eslaydi. 12-15 yoshli o'smirlar uchun Jerri Beylining "Sizning pulingiz" kitobi qiziqarli bo'lishi mumkin. Bu moliya, soliq va birinchi ishni topish bo'yicha qo'llanmadir.

Juda yosh bolalarga esa multfilmlar tavsiya etiladi. Masalan, «Smeshariklar", "Moliyaviy savodxonlik alifbosi" va "Boyqush xolaning pul alifbosi" kitoblarida moliya haqida sodda va qiziqarli tarzda tushuntirilgan.

Farzandiga pul bilan qanday to'g'ri muomala qilishni o'rgatmoqchi bo'lgan ota-onalar uchun ajoyib qo'llanma - Jolin Godfreyning "Farzandingizga pul bilan muomala qilishni qanday o'rgatish kerak" kitobi ham bor. Bu nashrda bolalarga erta yoshdan boshlab moliyaviy boshqaruv tamoyillarini o'zlashtirishga yordam beradigan batafsil maslahatlar va usullar keltirilgan.