Debet karta: bu nima va undan qanday foydalanish kerak

Naqd pul bilan to'lash oddiy va qulay. Tarki odat amrimahol, degan gaplar ham bor. Ammo bank kartalari ham juda ko'p afzalliklarga ega. Biz debet karta nima ekanligini va egasiga qanday afzalliklarni berishini tushunishni taklif qilamiz.

O'zbekistonda, 2021 yilgi ma'lumotlarga ko'ra, katta yoshdagilarning 44% ida bank kartalari bor, shu bilan birga, 2022 yilda muomaladagi plastik kartalar soni aholining umumiy soniga deyarli teng bo'lib, 34 millionga yetdi. Ya'ni, mamlakatdagi kattalarning yarmidan ko'pida bironta ham bank kartasi yo‘q, ikkinchi yarmida esa bittadan, ikkitadan, ba'zilarda esa bir dasta karta bor. Biz nima uchun debet kartalari kerakligini va qanday holatlarda ular naqd pulga qaraganda qulayroq ekanligini tushuntiramiz.

Debet karta vosita sifatida

O'zbekistonda ko'pchilik ish haqi (stipendiya, pensiya yoki nafaqa) oladigan plastik karta debet hisoblanadi. Ya'ni, u ish beruvchi pulni o'tkazadigan shaxsiy bank hisob raqamiga bog'langan va uning limiti esa hisobda turgan summa hisoblanadi. Debet karta yordamida nafaqat ish haqi va boshqa to'lovlarni olishingiz, balki do'konlarda yoki saytlarda xaridlarni to'lashingiz, qarindoshlaringiz va do'stlaringizga pul o'tkazishingiz, jamg'armalarni saqlashingiz va ko'paytirishingiz mumkin.

Debet kartaning uchta xususiyati:

hisob raqamiga xizmat ko 'rsatganlik uchun yillik to' lov (0 dan 100 000 so 'mgacha) hamda SMS-ma' lumot uchun oylik to 'lov (agar xizmat pullik bo'lsa)kartadan yechib olinadi.;
karta egasi istalgan vaqtda – bank filialida yoki bankomatda hisob raqamidan naqd pul yechishi va tushirishi mumkin;
karta egasi hisobni ilova yoki bank veb-saytidagi shaxsiy hisob orqali boshqarish huquqiga ega bo'ladi.

Aslida, debet karta naqd pul hamyoniga teng, ammo u juda kam joy egallaydi va agar yo'qolsa, bank bilan tezda bog'lanib, hisobni blokirovka qilsangiz, mablag'ingizni o'g'irlikdan saqlab qolish imkoniyati yuqori bo'ladi.

Biroq, debet kartasining kamchiliklari ham bor:

bank terminali bo‘lmagan muassasada xizmatlarni to'lashda yoki u nosoz bo'lsa, undan foydalanish mumkin emas;
agar chip yoki magnit tasma shikastlangan bo'lsa, kartani almashtirish kerak;
ko'pgina hollarda, bank kartadagi qoldiq uchun hech qanday foiz to'lamaydi, ya'ni inflyatsiya asta-sekin jamg‘armangizni yeb qo‘yadi.

Qanday tanlash kerak

Boshlash uchun debet kartangizga qanday maqsadlar kerakligini, chet elga sayohat qilishni rejalashtirayotganingizni, qaysi valyutada pulni asrashni va xaridlar uchun to'lashni rejalashtirayotganingizni aniqlab oling.

Hammasi bo'lib O'zbekistonda oltita to'lov tizimi kartalariga buyurtma berish mumkin:

Uzcard,
Humo,
Visa,
MasterCard,
UnionPay,
MIR.

Xorijiy sayohatlar uchun eng keng tarqalganlari MasterCard yoki Visa. Agar tez-tez Rossiyaga sayohat qilsangiz, unda Mir kartasi ishlaydi. UnionPay tizimining kartalari Osiyo mamlakatlari – Xitoy, Tailand, Vyetnam, Hindiston va boshqalarga sayohat qilish uchun ishlatish o‘rinli bo‘ladi.

Moliyachilar fuqarolarga bir vaqtning o'zida ikkita debet kartasini olishni maslahat berishadi: masalan, biri sayohatlar va xalqaro o'tkazmalar uchun dollar yoki yevrodagi Visa yoki MasterCard to'lov tizimi kartasi, ikkinchisi – mamlakat ichida so‘mda hisob-kitob qilish uchun Humo yoki Uzcard tizimi kartasi. Masalan, "Kapitalbank" valyuta balansi bilan Visa yoki MasterCard kartalarini, shuningdek so‘mda hisob-kitob qilish imkoniyatlarini taklif etadi.

Qo'shimcha variant - virtual debet kartasini ochish. Ushbu parametr atrof-muhitni muhofaza qilish bilan shug'ullanadigan va smartfonda Apple Pay, Google Pay va Samsung Pay ilovalari yordamida xaridlarni to'lashni afzal ko'rganlar uchun maqul keladi.

Biroq, virtual kartalar funksional imkoniyatlari allaqachon ishga tushirilgan bo'ladi: masalan, kartada egasining ismi bo'lmaydi va onlayn xaridlarni to'lashda to'lov shaklida kerakli qatorni to'ldirib bo‘lmasligi mumkin.

Qanday rasmiylashtirish kerak

Bank mijozi virtual kartalarni ilovada mustaqil ravishda ochishi mumkin. Agar siz hali shaxsiy hisob raqamingizga ega bo'lmagan bankda virtual debet kartasini rasmiylashtirishingiz kerak bo'lsa, pasport bilan bank filialiga borishingiz kerak bo'ladi.

Plastik kartani olish odatda bank filialiga ikki marta kelib ketishni talab qiladi: kartani rasmiylashtirish uchun ariza berish va bir necha kundan keyin tayyor kartani olib ketish va faollashtirish kerak bo'ladi. Darhol ochiladigan nomsiz kartalar uchun bankka bitta tashrif kifoya bo'ladi.

Debet kartalaridan foydalanishning afzalliklari

Debet kartalari – bu qulaylik degani. Endi mablag‘larni bir joyda va navbatsiz boshqarish mumkin: ilova yoki bank veb-saytidagi shaxsiy hisob orqali.

Bundan tashqari, siz nafaqat o'zingiz uchun, balki bolangiz uchun ham alohida karta olishingiz mumkin. Masalan, Kapitalbank bolalar uchun uchta karta variantini taklif qiladi. Bank 14-16 yoshdagi o'spirinlar uchun Kids seriyasidagi debet kartasini mutlaqo bepul berishni taklif qiladi.

Shuningdek, plastik bank kartalari onlayn to'lovlarning xavfsizligini kafolatlaydi: eng yirik to'lov tizimlari 3D Secure protokolidan foydalanadi. U Internet-do'konlarda xarid qilishda tasdiqlash kodini kiritishni talab qiladi, bu odatda karta foydalanuvchisining telefoniga SMS orqali keladi.

Shuningdek, sheriklik dasturlari bo'yicha ko'plab banklar plastik karta egalariga deyarli har bir operatsiyadan pul ishlashni va keshbek olishni taklif qilishadi. Masalan, Uzum Bankda sheriklardan qilingan xaridlarni to'lashda va Uzum Market buyurtmalarini berish punktlarida 5% dan 20%gacha keshbek olish mumkin. Ba'zi banklar shunga o'xshash dasturlar bo'yicha bonus ballarini, boshqalari esa xarid qilish uchun ishlatish mumkin bo'lgan pullarni hisoblab berishadi. Shunday qilib, debet kartani tanlashda shu elementga ham e'tibor berishingiz kerak bo'ladi.

Debet kartasidan qanday to'g'ri foydalanish kerak

Plastik kartadan qulay va xavfsiz foydalanish uchun bir nechta oddiy tavsiyalarga e'tibor bering:

PIN-kodni kartaga yoki hamyonga, kundalikka yoki firibgarlar kirishi mumkin bo'lgan boshqa joyga yozib qo'ymang.
Kartangizni boshqalarga bermang: xarid chog‘ida do'stlaringiz, qarindoshlaringiz yoki do'kon xizmatchilariga. Karta to'lov qilinishidan oldin, to‘lov paytida va undan keyin sizning qo'lingizda yoki hamyoningizda bo'lishi kerak.
Karta raqami, amal qilish muddati va egasi to'g'risidagi ma'lumotlar, kartaning orqa qismidagi maxfiy kod maxfiy ma'lumotlar bo'lib, uni uchinchi shaxslarga aytib bo'lmaydi. Istisno – bank filialiga borganda va bank xodimi bilan telefon orqali gaplashayotganda (firibgarlar bilan emas, balki bankning qo'llab-quvvatlash markazi bilan gaplashayotganingizga ishonch hosil qiling).
Kartani qarovsiz qoldirmang, chunki begonalar undan foydalanishlari mumkin.
Agar karta yo'qolgan bo'lsa, unda bu haqda bankka zudlik bilan xabar berish kerak.
Notanish operatsiyalarni tezda aniqlash uchun har oy hisobdagi operatsiyalar tarixini tekshiring.

Debet kartalari: ma'lumotnoma

Debet kartalari – onlayn xarid qilish, sayohat qilish va vaqtni tejashni istagan har bir kishi uchun yaxshi imkoniyatdir: bank filialida navbatda turmaslik va do'konlarda, yoqilg'i quyish shoxobchalarida va kafelarda bir zumda to'lash mumkin. Bundan tashqari, plastik kartalar naqd pulga qaraganda ko'proq gigiyenik to'lov vositasi hisoblanadi.

Albatta, hech kim karta bilan to'lashda yoki bankomatdan naqd pul olishda firibgarlarga duch kelish xavfini inkor qilmaydi, ammo naqd pulsiz to'lovlarning afzalliklari kamchiliklardan ko‘ra ko‘proq. Agar maqoladagi tavsiyalarimizga amal qilsangiz, to'lovlaringiz va ma'lumotlaringiz xavfsizligini kuzatsangiz, unda xatarlar minimal bo'ladi va debet kartadan foydalanish tajribasi juda ijobiy bo'ladi.