2024 yilda kasallik varaqasi: davomiyligi, to'lov muddati va yangi hisoblash qoidalari

2024 yilda yangi Mehnat kodeksi kuchga kirishi bilan kasallik ta'tilini to'lash qoidalari va uning hisob-kitobi qanday o'zgarganligi haqida gaplashamiz.

Vaqtinchalik mehnatga layoqatsizlik holatida, rasmiy ravishda ishlaydiganlar nafaqa to'lanishini kutishlari mumkin. Uni to‘lash uchun asos bu kasallik varaqasidir.

Kasallik varaqasi uchun kim to'lashi kerak

Kasallik varaqasi uchun to'lash qoidalarini (vaqtincha mehnatga layoqatsizlik nafaqasi) davlat ijtimoiy sug 'urtasi bo'yicha nafaqalarni tayinlash va to'lash tartibi to'g'risidagi nizom belgilaydi. Rasmiy ravishda ishlaydigan har bir xodim, shu jumladan sinov muddati davomida ham imtiyozlar olishi mumkin. Shaxsning davlat yoki xususiy kompaniyada ishlashi ham muhim emas.

Agar xodim o'z hisobidan ta'tilga chiqqan bo'lsa (oylik saqlanmagan holda), kasallik varaqasi uchun pul to'lanmaydi. U kasallik varaqasini  rasmiylashtirishi mumkin, ammo ta'tilning unga to'g'ri kelgan kunlari uchun nafaqa to'lanmaydi. Agar biror kishi navbatdagi pullik (mehnat) ta'tilida bo'lsa va kasallik varaqasi ochtirgan bo'lsa, unga kasallik kunlari uchun pul to'lanadi. Shu bilan birga, ular "ishlatilgan" ta'til kunlari sifatida hisobga olinmaydi.

Bundan tashqari, kasallik ta'tillari to'lanmaydigan holatlari:

• korxonada ish jarayonining vaqtincha to'xtatilishi;
• o'qish davri uchun qo'shimcha ta'til berilishi;
• ishdan bo'shatish davri;
• harbiy to'lovlar mavjudligi;
• bolani parvarish qilish.

Shuningdek, vaqtincha mehnatga layoqatsizlik nafaqasi agar odam o'z sog'lig'iga qasddan zarar yetkazganligi, spirtli ichimliklar yoki giyohvand moddalar ta'sirida kasal bo'lganligi va shunga o'xshash bir qator holatlar aniqlansa, taqdim etilmaydi.

Yuridik shaxs maqomiga ega bo'lmagan tadbirkorlar, shuningdek dehqon xo'jaliklari a'zolari sug'urta badallarini to'lash davrida bunday huquqqa ega bo‘lsa, vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqasi beriladi.

Kasallik varaqasi puli necha kunga to‘lab beriladi

Agar biror kishi o'z kasalligi uchun kasallik varaqasini rasmiylashtirsa va tavsiya etilgan rejimga rioya qilsa, unga barcha kunlar to'lanadi. Uyda 14 yoshgacha bo‘lgan va  kasal bo'lgan bolaga g'amxo'rlik qilish uchun mehnatga layoqatsizlik to'g'risidagi guvohnoma maksimal 14 kun davomida berilishi mumkin — xuddi shu 14 kun uchun to'lanadi. Agar bola uzoq muddat  kasal bo'lsa, unga g'amxo'rlik qilish uchun vaqtincha mehnatga layoqatsizlik to'g'risidagi guvohnoma beriladi. Garchi u ishdan ozod qilsa-da, bu kunlar uchun endi to'lanmaydi.

Agar 14 yoshdan oshgan bola yoki uyda parvarish qilishni talab qiladigan katta yoshli oila a'zosi kasal bo'lsa, kasallik ta'tili maksimal 7 kunga beriladi. Nafaqa faqat shu 7 kun uchun to'lanadi.

Nafaqa mehnat layoqatini yo'qotishning birinchi kunidan boshlab, u tiklangan paytgacha (ya'ni kasallik ta'tilidan chiqish) yoki tibbiy-mehnat komissiyasi tomonidan nogironlik o'rnatilgunga qadar tayinlanadi. Agar biror kishi kasallik ta'tiliga ketgan bo'lsa va u paytda mehnat shartnomasi bekor qilingan bo'lsa (masalan, xodim ishdan bo'shatish to'g'risida ariza yozgan, ammo ishdan bo'shashga ulgurmay turib, kasal bo'lib qolgan va ishdan bo'shatilgan kundan keyin kasallik ta'tilini yopgan bo'lsa), u kasallik varaqasining butun davri uchun nafaqa oladi. Shu bilan birga, ish beruvchining tashabbusi bilan xodimni kasallik ta'tilida ishdan bo'shatish taqiqlanadi.

Mavsumiy yoki vaqtinchalik ishlarda ishlaydiganlarga nafaqa mehnat shartnomasida ko'rsatilgan ish kunlari davomida to'lanadi.

Ba'zi bir istisno holatlarda, agar vaqtincha mehnatga layoqatsizlik ta'tili mehnat shartnomasi bekor qilinganidan keyin bir oy ichida sodir bo'lsa, nafaqa to'lanishi mumkin.

Mehnatga layoqatsizlik nafaqasi qanday to'lanadi

To'lovlar miqdori ish haqiga va ko'p hollarda umumiy ish stajiga bog'liq bo'ladi. Kasallik ta'tilida o'tkazgan kunlar uchun xodim 60 dan 100% gacha maosh olishi mumkin.

Umumiy tartibda, ish staji 8 yildan kam bo'lgan taqdirda, kasallik ta'tili uchun ish haqining 60% miqdorida to'lanadi. Agar ish staji 8 yildan ortiq bo'lsa, kasallik ta'tili uchun ish haqining 80% miqdorida to'lanadi.

Bir qator istisnolar mavjud. Kasallik ta'tili 100% koeffitsient bilan to'lanadigan holatlar:

• qaramog'ida 16 yoshgacha bo'lgan uch yoki undan ortiq bolasi bo'lganlar(talabalar — 18 yoshgacha);
• kasbiy kasallik yoki ishlab chiqarishda jarohat olganlar uchun;
• 1941-1945 yillardagi urush qatnashchilari;
• xalqaro jangchilar va ularga tenglashtirilgan shaxslar;
• Chernobil AES oqibatlarini bartaraf etish ishtirokchilari, ushbu AESdagi avariya natijasida evakuatsiya qilingan va radioaktiv ifloslanish zonasidan ko'chirilgan va bir qator kasalliklarga (o'tkir leykemiya, qalqonsimon bez kasalliklari, yomon sifatli neoplazmalar) ega bo'lgan xodimlar.

Ijtimoiy ahamiyatga ega (onkologik, OITS, moxov, aqliy hamda jinsiy yo'l bilan yuqadigan) kasalliklar bilan ro'yxatga olinganlarga 8 yillik ish stajidan  boshlab 100% miqdorida to'lov to'lanadi; 80% — 5 yildan 8 yilgacha stajda va 60% — 5 yildan kam stajda.

21 yoshgacha bo'lgan chin yetim bolalarga ish stajidan qat'i nazar, ish haqining 80% miqdorida kasallik ta'tili to'lanadi.

Buning uchun buxgalteriya bo'limiga koeffitsientni oshirish huquqini tasdiqlovchi hujjatlarni olib kelish kerak. Masalan, bolalarning tug'ilganlik to'g'risidagi guvohnomalarining nusxalari (16 yoshdan 18 yoshgacha bo'lgan o'quvchilar uchun — ularning pasport nusxalari va ta'lim muassasalaridan u yerda o'qiyotganliklari to'g'risida guvohnoma).

Ish beruvchi kasallik varaqasi uchun qo'shimcha pul to'lashi mumkinmi

Ha, kompaniya o'z tashabbusi bilan ishchilarga ish stajidan qat'i nazar, ish haqining 100%gacha bo'lgan miqdorda kasallik ta'tilini to'lashni ta'minlashi mumkin. Bu jamoaviy shartnomada yoki boshqa aktda ko'rsatilgan.)

Mehnatga layoqatsizlik nafaqasi qanday hisoblanadi

Nafaqa miqdori o'rtacha oylik maosh (ish haqi) asosida hisoblanadi. Yangi mehnat kodeksiga muvofiq u hisoblanadigan oydan oldingi 12 oy uchun hisoblangan ish haqi asosida belgilanadi. Agar biror kishi 12 oydan kam ishlagan bo'lsa – unda u ishlagan davr uchun. Hisoblash ish beruvchining soliqqa tortiladigan barcha to'lovlarini (ish haqi, bonuslar va boshqalar) o'z ichiga oladi.

Agar xodim uchun vaqtida to'lash tizimi nazarda tutilgan bo'lsa, unda o'rtacha oylik ish haqi hisoblanishidan oldingi kalendar oyi uchun tarif stavkasi (ish haqi) asosida belgilanadi. Unga o'rtacha ish haqi belgilanadigan oydan oldingi 12 kalendar oy uchun nafaqalar, bonuslar va boshqa to'lovlar miqdorining 1/12 qismi qo'shiladi.

Vaqtinchalik mehnatga layoqatsizlik nafaqasini hisoblash algoritmi

1. O'rtacha oylik ish haqi aniqlanadi. Buning uchun 12 oylik to'lovlar miqdori 12 ga bo'linadi.
2. O'rtacha kunlik ish haqi aniqlanadi: yangi mehnat kodeksiga ko'ra, buning uchun o'rtacha oylik ish haqi 25,3 ga – o‘rtacha oylik ish kunlariga bo'linadi.
3. Kun uchun to'lov miqdori aniqlanadi. Buning uchun o'rtacha kunlik daromadning 60, 80 yoki 100% (foyda ko'rsatkichi) hisoblanadi.
4. Kun uchun to'lov miqdori kasallik ta'tilida o'tgan kunlar soniga ko'paytiriladi.

Misol

2023-yil sentyabr oyida Muhammad 8 kunlik kasallik ta'tilini oldi. Agar u 2023-yil yanvaridan oyiga 8 million so'm maosh olsa, 2022-yilda esa 6 million so'm maosh olgan bo'lsa, u qanday nafaqa olishini hisoblaymiz. Uning ish staji 8 yildan ortiq, oilada ikkita bola bor, shuning uchun u kasallik ta'tili uchun ish haqining 80% miqdorida pul berishlarini kutishi mumkin.

O'rtacha oylik ish haqini hisoblash uchun biz Muhammadning 2023-yil sentyabridan oldingi 12 oy uchun olgan to'lovlarini qo'shishimiz kerak — ya'ni 2022-yil sentyabrdan 2023 yil avgustgacha. Bu Muhammadning 12 oy ichida birinchi kasal ta'tilidir (kasallik ta'tili to'lovlari soliqqa tortilmaydi.  Shuningdek, 2022-yil dekabr oyida u bir yillik ish yakunlari bo'yicha 6 mln so'm mukofot ham olgan. Hisoblashimizni osonlashtirish uchun, o'sha 12 oy ichida u pullik ta'til olmagan, deylik.

1. O'rtacha oylik ish haqini aniqlang. 6 mln x 4 (2022 yilning 4 oyi uchun ish haqi, sentyabrdan dekabrgacha) + 6 mln (mukofot) + 8 mln x 8 (2023 yilning 8 oyi uchun ish haqi, yanvardan avgustgacha) = 86 mln so'm. O'rtacha oylik ish haqini aniqlash uchun ushbu summani 12 ga bo'lamiz, 7 166 667 so'm chiqadi.
2. O'rtacha kunlik daromadni aniqlaymiz: 7 166 667: 25,3 = 283 267 so'm.
3. O‘rtacha kunlik daromadning 80 foizini aniqlaymiz: 283 267 × 80 = 22 661 360. 22 661 360 : 100 = 226 613 so'm.
4. Butun kasallik ta'tili davri uchun to'lovlarning umumiy miqdorini aniqlaymiz: 226 613 x 8 kun = 1 812 904 so'm.

Kasallik varaqasi nafaqasi qanday muddatda to'lab beriladi

Vaqtinchalik mehnatga layoqatsizlik varaqalari bo'yicha to'lovlar oyiga bir marta, oyning ikkinchi yarmi uchun ish haqi bilan amalga oshiriladi. Odatda, buxgalteriya bo'limi ish kuni uchun byulletenni olib kelishni so'raydi. Ammo agar kasallik ta'tili uzoq bo'lsa, unda siz uni keyingi ish haqini to'lashdan oldin taqdim etishingiz mumkin. Bunday holda, ish haqi hisoblangan oy uchun  to'lanadi.

Shunday qilib, rasmiy ravishda ish bilan ta'minlanganlar kasallik ta'tili uchun pul to‘lanishiga ishonishlari mumkin. To'lovlar miqdori umumiy ish stajiga va boshqa omillarga bog'liq bo'ladi. Ammo aksariyat hollarda, kasallik ta'tili olingan oyda, odam o'sha oyda odatdagidan kamroq pul oladi. Faqat ishchilarning ayrim toifalari bundan mustasno.